Chiều 2-10, Viện Hàn lâm Khoa học Hoàng gia Thụy Điển quyết định trao giải Nobel Vật lý 2018 cho 3 nhà khoa học Arthur Ashkin, Gérard Mourou và Donna Strickland vì “những phát minh đột phá trong lĩnh vực vật lý laser”.
 |
| Chân dung 3 nhà khoa học nhận giải Nobel Vật lý 2018 (từ trái sang: TS. Arthur Ashkin, GS. Gérard Mourou và GS. Donna Strickland). Ảnh: Nobel Prize |
Theo đó, TS. Arthur Ashkin (SN 1922, nhà vật lý học tại Phòng thí nghiệm Bell - Mỹ) được vinh danh nhờ phát minh ra nhíp quang học với những “ngón tay” là tia laser, có thể “nắm được” các phân tử, nguyên tử, virus và các tế bào sống khác. Với công cụ này, TS. Ashkin đã hiện thực hóa khả năng sử dụng áp lực phóng xạ của ánh sáng để di chuyển vật thể - từng chỉ có trong khoa học viễn tưởng. Năm 1977, nghiên cứu của ông tạo bước đột phá khi chiếc nhíp quang học “nắm được” các vi khuẩn sống mà không làm tổn hại chúng. Ngay sau đó, ông bắt đầu nghiên cứu các hệ thống sinh học. Nhíp quang học hiện được sử dụng rộng rãi để khám phá cơ chế cỗ máy sự sống.
Trong khi đó, GS. Gérard Mourou (SN 1944, giảng dạy tại Đại học Bách khoa Paris - Pháp) và GS. Donna Strickland (SN 1959, giảng dạy tại Đại học Waterloo - Canada) đã xây dựng phương pháp tạo ra các xung quang học cực ngắn và có cường độ cực mạnh (CPA), về sau trở thành tiêu chuẩn cho các laser xung độ mạnh. CPA được ứng dụng trong hàng nghìn ca phẫu thuật mắt bằng laser mỗi năm trên toàn thế giới.
Theo thông cáo của Viện Hàn lâm Khoa học Hoàng gia Thụy Điển, những phát minh trên mang lại “hiểu biết mới đối với các vật thể siêu nhỏ và các quá trình siêu nhanh. Những công cụ chính xác tiên tiến đang mở ra các lĩnh vực nghiên cứu mới chưa từng được khai phá cũng như một loạt ứng dụng công nghiệp và y học”.
Báo The Guardian cho hay, TS. Ashkin sẽ được nhận một nửa giá trị tiền mặt của giải Nobel Vật lý 2018 (khoảng 997.000 USD), còn GS. Mourou và GS. Strickland nhận một nửa còn lại. Đặc biệt, GS. Strickland là phụ nữ đầu tiên nhận giải Nobel Vật lý kể từ năm 1963 và là nhà khoa học nữ thứ 3 trong lịch sử được vinh danh với giải thưởng này.
KHANG NINH
