Theo dự thảo nghị quyết, thành phố Đà Nẵng đề xuất thí điểm thành lập Khu thương mại tự do để thực hiện thí điểm các cơ chế, chính sách nhằm mục tiêu thu hút đầu tư, nhất là trong các lĩnh vực công nghệ cao, tài chính, thương mại, du lịch và dịch vụ chất lượng cao.

Qua đó, đẩy mạnh việc hình thành hệ thống thể chế ban đầu cho khu thương mại tự do, đánh giá thí điểm mở rộng trên toàn quốc, tạo điều kiện phát triển kinh tế - xã hội thành phố Đà Nẵng, vùng Bắc Trung Bộ và Duyên hải Trung Bộ, đồng thời thúc đẩy phát triển kinh tế Việt Nam trong quá trình hội nhập sâu rộng vào hệ thống kinh tế toàn cầu.

Theo Giám đốc Sở Kế hoạch và Đầu tư Trần Thị Thanh Tâm, khu thương mại tự do là mô hình kinh tế phổ biến đã có trên 150 quốc gia, hiện nay các quốc gia không ngừng điều chỉnh áp dụng thí điểm các cơ chế đột phá, cạnh tranh để thu hút đầu tư, thúc đẩy phát triển thương mại, dịch vụ.

Ở Việt Nam, pháp luật hiện hành chưa có quy định về việc thành lập, hoạt động đối với Khu thương mại tự do.

Thành phố Đà Nẵng đề xuất xây dựng Khu thương mại tự do gắn với cảng Liên Chiểu để thực hiện thí điểm các cơ chế chính sách nhằm mục tiêu thu hút đầu tư, tài chính, thương mại, du lịch và dịch vụ chất lượng cao và đã được Chính phủ thống nhất với các cơ chế, chính sách hoạt động được xây dựng cơ bản tương tự khu phi thuế quan, khu kinh tế.

Đồng thời cũng đề xuất thí điểm một số cơ chế, chính sách mới đột phá: thực hiện thủ tục hành chính “một cửa, tại chỗ” đối với các lĩnh vực đầu tư, xây dựng, lao động, môi trường; chính sách cho phép nhà đầu tư nước ngoài được đặt văn phòng tại khu thương mại tự do mà không cần phải lập dự án.

Đây là mô hình mới, do vậy Chính phủ đề xuất việc thực hiện thí điểm trên nguyên tắc đảm bảo tính tuần tự, không cầu toàn, từng bước thí điểm vừa làm vừa rút kinh nghiệm.

Trong quá trình triển khai thực hiện sẽ đánh giá, xem xét điều chỉnh các chính sách và đề xuất mở rộng cho phù hợp, làm tiền đề để luật hóa các quy định về khu thương mại tự do cho cả nước.

“Quá trình triển khai thực hiện, ngoài sự nỗ lực của thành phố, rất cần có sự hỗ trợ tích cực của Chính phủ và các bộ, ngành để việc triển khai khu thương mại tự do được hiện thực hoá ở Việt Nam”, bà Tâm bày tỏ.

Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính, Ngân sách của Quốc hội Lê Quang Mạnh, khi báo cáo thẩm tra dự thảo nghị quyết sửa đổi, bổ sung Nghị quyết số 119/2020/QH14, cho rằng việc thí điểm thành lập khu thương mại tự do là chủ trương lớn có đủ căn cứ chính trị, căn cứ pháp lý.

Đây là chính sách mang tính đột phá, là quyết tâm chính trị, tinh thần đổi mới, sáng tạo, dám nghĩ, dám làm của thành phố Đà Nẵng và Chính phủ trong áp dụng mô hình phát triển tiên tiến của thế giới; nếu thực hiện thành công sẽ tạo tiền đề thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội của thành phố Đà Nẵng và của cả vùng. Đây cũng là bước thử nghiệm, vừa làm vừa rút kinh nghiệm để hoàn thiện dần. 

Tại phiên thảo luận kỳ họp thứ 7, Quốc hội khóa XV ngày 7-6, nhiều đại biểu Quốc hội phát biểu ủng hộ việc thí điểm thành lập Khu thương mại tự do Đà Nẵng.

Theo Cổng thông tin điện tử Quốc hội, đại biểu Trần Hoàng Ngân (Thành phố Hồ Chí Minh) cho rằng, đây là một cơ chế rất thành công trên thế giới, nhất là đối với những nước có ưu thế về cảng biển như Singapore có 9 khu thương mại tự do, Trung Quốc có 21, Philippines, Indonesia, Malaysia… Hơn 30 năm qua khu thương mại tự do phát triển rất hiệu quả và đóng góp vào sự phát triển chung của các nước đó.

Nêu rõ Việt Nam có bờ biển dài rất đẹp 3.260 km và đã quy hoạch có 34 cảng biển quốc tế, đại biểu Trần Hoàng Ngân nhận thấy, đây là điểm rất thuận lợi, vì vậy đại biểu bày tỏ sự ủng hộ và hoan nghênh việc Đà Nẵng đi đầu và thực hiện cơ chế thí điểm này.

Tuy nhiên đề nghị cần bổ sung thêm một số cơ chế để làm sao cho Đà Nẵng triển khai thành công việc này.

Vì khi Đà Nẵng triển khai thành công mô hình này thì có thể nhân rộng ngay ở các thành phố, các địa phương có đặc điểm tương tự, có nhiều cảng kết nối với khu thương mại tự do như cảng ở Hải Phòng, Bà Rịa - Vũng Tàu, Quảng Ninh, Thanh Hóa, Hà Tĩnh, Khánh Hòa, Bình Định, Quảng Ngãi, Cần Thơ, Trà Vinh và Thành phố Hồ Chí Minh...

Đại biểu Trần Quốc Quân (Long An) nhấn mạnh, phát triển Khu thương mại tự do Đà Nẵng để nhằm phát huy vai trò là đầu tàu, dẫn dắt phát triển kinh tế của vùng Bắc Trung Bộ, duyên hải Trung Bộ và là cơ sở để thí điểm nghiên cứu các chính sách mới làm tiền đề để luật hóa các quy định về khu thương mại tự do dành cho cả nước. 

Đồng tình cao với chính sách này, đại biểu Nguyễn Hữu Thông (Bình Thuận) nhận định, việc tạo cơ chế áp dụng thí điểm tại Đà Nẵng nhằm tạo bước đột phá mới cho Đà Nẵng nói riêng, đồng thời khảo nghiệm việc phát triển mô hình kinh tế mới đối với nước ta nói chung trong thực tiễn.

Chủ tịch Hội Quy hoạch phát triển đô thị Việt Nam, nguyên Thứ trưởng Bộ Xây dựng Trần Ngọc Chính cho rằng, với tốc độ đô thị hóa hiện nay, Việt Nam có 904 đô thị, trong đó có 22 đô thị loại 1 và Đà Nẵng là một trong 5 đô thị trực thuộc Trung ương. Nhưng đô thị Đà Nẵng có vị trí đặc biệt vì ở giữa “đòn gánh để gánh hai đầu đất nước”.

So với 4 đô thị loại 1 trực thuộc Trung ương, hiện chỉ Đà Nẵng có vị trí vừa là trung tâm của vùng kinh tế trọng điểm miền Trung, vừa kết nối với Tây Nguyên và nước bạn Lào, nên vị thế của Đà Nẵng là đặc biệt.

Cảng biển Đà Nẵng cũng kết nối tất cả các cảng biển miền Trung và hiện đang chuyển cảng hàng hóa từ cảng Tiên Sa qua cảng Liên Chiểu để thực sự gắn bó với hệ thống giao thông quốc gia và kết nối với Tây Nguyên cũng như Lào.

Nước ta chỉ mới có các khu chế xuất, khu công nghệ..., nhưng khu thương mại tự do thì Đà Nẵng sẽ thực hiện đầu tiên dưới dạng thí điểm vì Trung ương đã nhìn thấy khả năng phát triển của Đà Nẵng và tính kết nối giữa thành phố với biển, đảo, vùng và quốc gia.

Khu thương mại tự do liên quan đến các lĩnh vực logistics, dịch vụ, thương mại, tài chính và còn liên quan đến hệ thống cảng biển, sân bay, đường sắt... “Đà Nẵng đều hội đủ các lĩnh vực, hệ thống đó để xây dựng khu thương mại tự do. Với cơ chế, chính sách đặc thù, trong đó có khu thương mại tự do, Đà Nẵng sẽ có điều kiện phát triển rất nhanh”, ông Trần Ngọc Chính bày tỏ.

Theo TS. Cao Trí Dũng, Chủ tịch Hiệp hội du lịch Đà Nẵng, việc thí điểm cơ chế đầu tư xây dựng khu thương mại tự do sẽ giúp Đà Nẵng có lợi thế lớn để hút các nguồn khách cao cấp, vừa tham quan trải nghiệm, vừa vui chơi, mua sắm.

Đặc biệt, nhờ được ưu đãi lớn về thuế, cơ chế, chính sách, mức độ cạnh tranh của Đà Nẵng sẽ tăng lên, thu hút các thương hiệu lớn trên thế giới.

Cơ chế đặc thù sẽ mở ra rất nhiều cơ hội kinh doanh dịch vụ du lịch từ lưu trú, nghỉ dưỡng, vui chơi giải trí… cũng như gia tăng giá trị cho các bất động sản gắn với du lịch nghỉ dưỡng tại Đà Nẵng.

Từ đó thành phố sẽ thu hút được thêm nhiều nguồn lực lớn hơn từ các nhà đầu tư, doanh nghiệp và nguồn nhân lực chất lượng cao từ các nơi.

Các cơ chế, chính sách đặc thù cũng sẽ tạo hành lang pháp lý thuận lợi, khơi mở nguồn lực mới để nhà đầu tư khai thác hiệu quả nguồn lực.

Để làm được những điều nói trên, thành phố cần phải thu hút được các nhà đầu tư chiến lược, giàu tiềm lực, kinh nghiệm, có chuyên môn sâu, am hiểu về thị trường; hình thành hệ sinh thái sản phẩm, xác định các thị trường tiềm năng để triển khai hoạt động quảng bá xúc tiến…

Triển khai đồng bộ như vậy mới có thể kêu gọi các nhà đầu tư có thế mạnh về vốn, công nghệ, chuyên môn cao... chung sức cùng thành phố, huy động tổng lực sức mạnh cộng đồng, từ đó phát huy hiệu quả của các cơ chế, chính sách đặc thù, góp phần hiện thực hóa các quy hoạch, định hướng phát triển đã đề ra.

TSKH. Ngô Viết Nam Sơn cho rằng, việc Quốc hội xem xét thông qua nghị quyết sửa đổi, bổ sung Nghị quyết 119/2020/QH14, trong đó có việc thí điểm thành lập Khu thương mại tự do là động lực phát triển mới cho Đà Nẵng, hướng đến phát triển bền vững.

“Với đặc thù Đà Nẵng cũng như khu vực miền Trung địa hình hẹp và trải dài, có lẽ thành phố nên theo mô hình Singapore hoặc Hong Kong (Trung Quốc). Việc thí điểm thành lập Khu thương mại tự do nên gắn với phát triển khu đô thị sân bay và bến cảng Liên Chiểu”, ông Sơn nói.

Tại hội thảo “Khu thương mại tự do - Động lực mới cho phát triển kinh tế khu vực miền Trung” do Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), chi nhánh khu vực miền Trung - Tây Nguyên phối hợp với Công ty TNHH CT Strategies Việt Nam tổ chức sáng ngày 20-6, nhiều ý kiến đại biểu nhận định Đà Nẵng có lợi thế để thí điểm khu thương mại tự do.

Bà Ngô Quỳnh Hoa, Phó Cục trưởng Cục phổ biến, giáo dục pháp luật (Bộ Tư pháp) nhận định, Đà Nẵng có thể tham khảo các mô hình khu thương mại tự do ngay tại Đông Nam Á như Singapore và Malaysia.

Theo đó, cần hình thành các thể chế, chính sách đồng bộ để khu thương mại tự do hoạt động hiệu quả nhất, cụ thể hóa chính sách ưu đãi đầu tư về thuế thu nhập doanh nghiệp, miễn giảm tiền thuê đất và các ưu đãi khác. Song song đó là nâng chất lượng nhân lực để tham gia vào khu thương mại tự do. Khi được Quốc hội thông qua, Đà Nẵng cần sớm xây dựng chính sách thí điểm và khuôn khổ pháp lý về khu thương mại tự do.

Trong đó, quy định chi tiết về điều kiện bảo đảm để vận hành khu thương mại tự do; chủ động rà soát các văn bản quy phạm pháp luật liên quan tới nhà đầu tư nước ngoài và tiếp tục tăng cường hỗ trợ pháp lý cho doanh nghiệp.

Nội dung: THẢO NHI – HOÀNG HIỆP – MAI QUẾ - THU HÀ

Thiết kế: THANH HUYỀN

Đà Nẵng đi tìm động lực phát triển mới - Bài 1: Cần thiết cơ chế đặc thù mới, vượt trội