Hướng tới cộng đồng ASEAN từ tầm nhìn đến hành động

(Tiếp theo kỳ trước)
2- Năm 1997, nhân kỷ niệm 30 năm Ngày thành lập Hiệp hội, Hội nghị cấp cao ASEAN không chính thức lần II (Kuala Lumpur, Malaysia, tháng 12-1997), ASEAN đã thông qua văn kiện quan trọng Tầm nhìn ASEAN 2020, nêu định hướng phát triển lớn của ASEAN trong những thập kỷ đầu thế kỷ 21, hướng tới mục tiêu xây dựng một tập hợp hài hòa các dân tộc ở Đông Nam Á, sống trong hòa bình, ổn định và thịnh vượng, gắn kết chặt chẽ với nhau trong mối quan hệ đối tác năng động và một cộng đồng của các xã hội đùm bọc lẫn nhau.

Tầm nhìn ASEAN 2020 cũng nêu những mục tiêu cụ thể trong các lĩnh vực chính trị, an ninh, kinh tế, xã hội, văn hóa và quan hệ đối ngoại. Có thể nói đây là một mốc quan trọng mới, đánh dấu bước chuyển giai đoạn của ASEAN hướng tới một tổ chức chặt chẽ và ràng buộc hơn về pháp lý.

Để triển khai Tầm nhìn 2020, ASEAN đã xây dựng Chương trình Hành động Hà Nội (HPA) được thông qua tại Hội nghị Cấp cao ASEAN 6 (Hà Nội, tháng 12-1998) với các dự án/hoạt động hợp tác cụ thể trong giai đoạn 1999-2004. Do phải chịu tác động nặng nề của cuộc khủng hoảng tài chính khu vực năm 1997-1998 nên các hoạt động hợp tác ASEAN nói chung và các dự án trong khuôn khổ HPA nói riêng giai đoạn này chủ yếu tập trung vào khôi phục và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế trong khu vực cũng như khắc phục những hậu quả về mặt xã hội của cuộc khủng hoảng đối với các nước thành viên.

3- Tại Hội nghị Cấp cao ASEAN lần thứ 8 (Phnôm Pênh, Campuchia, tháng 11-2002), Thủ tướng Singapore đã đưa ra ý tưởng hình thành Cộng đồng Kinh tế ASEAN (AEC) như một mục tiêu cuối cùng của liên kết kinh tế khu vực như được đề ra trong Tầm nhìn 2020, biến ASEAN trở thành một thị trường thống nhất, nơi hàng hóa, dịch vụ và đầu tư, tự do hơn trong lưu chuyển vốn… Tiếp theo ý tưởng xây dựng AEC, năm 2003, Indonesia đề xuất ASEAN nên tiến tới xây dựng Cộng đồng An ninh (ASC) nhằm tạo dựng một môi trường bền vững nơi các nước cùng chung sống trong hòa bình, ổn định, giải quyết hòa bình các tranh chấp, không đe dọa hoặc sử dụng vũ lực, đồng thời tăng cường hợp tác để đối phó một cách tốt hơn với những thách thức an ninh mới nổi lên. Để tạo cân bằng trong sự phát triển, ASEAN sau đó đã nhất trí hình thành Cộng đồng Xã hội-văn hóa.

Tại Hội nghị Cấp cao lần thứ 9 (Bali, Indonesia, tháng 10-2003), ASEAN đã ra Tuyên bố Hòa hợp ASEAN II (hay còn gọi là Tuyên bố Bali II - BAC II), khẳng định quyết tâm xây dựng Cộng đồng ASEAN dựa trên ba trụ cột: Cộng đồng An ninh (ASC), Cộng đồng Kinh tế (AEC) và Cộng đồng Xã hội-văn hóa (ASCC), đồng thời cũng phác thảo những ý tưởng lớn của từng Cộng đồng. Ban đầu, ASEAN dự kiến hoàn thành Cộng đồng vào năm 2020, song trước những biến chuyển nhanh chóng của tình hình khu vực và quốc tế, cũng như nhu cầu đẩy nhanh liên kết khu vực và phát triển của từng nước thành viên, tại Hội nghị cấp cao ASEAN 13 (tháng 1-2007), các nhà Lãnh đạo ASEAN đã nhất trí phấn đấu đẩy nhanh việc hoàn thành mục tiêu này vào 2015, sớm hơn dự kiến 5 năm. Các nước ASEAN cũng nhất trí đồng thời tiến hành xây dựng ba trụ cột trên bởi có mối quan hệ chặt chẽ với nhau.

Hướng tới mục tiêu đó, ASEAN hiện đã nỗ lực xây dựng và triển khai các chương trình, kế hoạch hành động quan trọng như Chương trình hành động Vientiane (VAP), các Kế hoạch hành động cụ thể xây dựng từng trụ cột Cộng đồng, đặc biệt là xây dựng, ký kết và phê chuẩn Hiến chương ASEAN, góp phần đưa ASEAN trở thành một thực thể chính trị-kinh tế gắn kết hơn và ràng buộc hơn về pháp lý.
Để tạo khuôn khổ và cụ thể hóa các bước đi trong tiến trình xây dựng Cộng đồng, tại Hội nghị Cấp cao ASEAN 14 (tháng 2-2009), các nhà Lãnh đạo ASEAN đã thông qua Lộ trình xây dựng Cộng đồng ASEAN gồm các Kế hoạch tổng thể xây dựng Cộng đồng Chính  trị-An ninh, Cộng đồng Kinh tế và Cộng đồng Văn hóa-xã hội, cùng với Kế hoạch công tác về Sáng kiến Liên kết ASEAN giai đoạn II (2009-2015), như một văn kiện kế tục Chương trình Hành động Vientiane (VAP), giúp ASEAN đẩy mạnh các nỗ lực gia tăng liên kết khu vực và thực hiện thành công mục tiêu xây dựng Cộng đồng. 

(Còn nữa)
(Theo asean2010.vn)