Ông Nguyễn Quang Thái (ảnh) sinh năm 1928, tại xã Hòa Châu, huyện Hòa Vang, thành phố Đà Nẵng. Sau khi cướp chính quyền năm 1945, ông Thái làm Bí thư Đoàn Thanh niên tại khu vực Hòa Tiến và Hòa Châu.
 |
Trong chiến tranh chống Mỹ, ở Quảng Nam-Đà Nẵng không ai không biết sự khét tiếng gian ác của Trung đoàn 51 ngụy. Vào khoảng năm 1966-1967, tôi còn rất nhỏ, bị lính Trung đoàn 51 dồn dân tại một điểm để tra hỏi cơ sở cách mạng. Tôi đã bị tên sĩ quan Trung đoàn 51 đánh đập rất dã man vì không chỉ hầm bí mật của ba tôi. Căn nhà của tôi và hàng chục căn nhà của các gia đình có người tham gia cách mạng bị chúng giật mìn, phá hủy hoàn toàn. Chính vì vậy, khi nghe ông Nguyễn Quang Thái kể về chuyện xây dựng được các chi bộ Đảng trong Trung đoàn 51 ngụy, tôi rất khâm phục và càng hiểu được công tác binh vận quan trọng đến mức nào trong hai cuộc kháng chiến thần thánh của dân tộc ta.
Từ năm 1961-1964, ông Thái đã lăn lộn xuống các địa phương ở Quảng Nam và Đà Nẵng để vừa vận động nhân dân tham gia kháng chiến, vừa vận động các gia đình có con em đi lính ngụy quay về với nhân dân hoặc làm cơ sở cách mạng. Trong giai đoạn từ năm 1966-1968, vùng giải phóng được mở rộng, địch tăng cường càn quét tấn công cách mạng. Chúng đã đưa Trung đoàn 51 (quân chủ lực đặc biệt của ngụy) về đóng căn cứ tại các xã giáp với vùng giải phóng và gây rất nhiều khó khăn, tổn thất cho ta. Trước tình hình đó, Đặc khu ủy Quảng Đà đã chủ trương thành lập cơ sở trong Trung đoàn 51 và cấp tốc xây dựng lực lượng cách mạng để đánh địch…
Nhờ làm tốt công tác vận động và xây dựng cơ sở, ông Thái đã nắm rõ số binh lính địch ở một số địa phương của Điện Bàn và Hòa Vang, v.v… qua đó vận động các gia đình kêu gọi con em quay về với cách mạng. Thậm chí ông còn nắm được một số binh lính ở Quảng Trị có gia đình tại Hòa Vang để vận động họ làm công tác binh vận. Năm 1968, về căn cứ họp, ông Thái báo cáo với cấp trên là ngoài các cơ sở hợp pháp về binh vận tại một số xã ở Hòa Vang và Điện Bàn, ông đã xây dựng được 3 cơ sở của cấp trung đoàn, trong đó có 1 trung úy quê ở Cẩm Văn, 1 chủ lực sư… Các đồng chí lãnh đạo mừng lắm và động viên ông nên mở rộng thêm cơ sở để tiến đến thành lập các chi bộ Đảng tại Trung đoàn 51 ngụy. Từ tháng 8-1967 đến 10-1972, ông Thái đã phát triển được 24 đảng viên trong Trung đoàn 51 ngụy. Lực lượng đảng viên phát triển ngày càng lớn mạnh đòi hỏi phải thành lập chi bộ Đảng để lãnh đạo đánh địch. 7 chi bộ Đảng trong Trung đoàn 51 được thành lập, trong đó Tiểu đoàn 1 có 1 chi bộ; Tiểu đoàn 2 có 1 chi bộ, Tiểu đoàn 3 có 2 chi bộ và Tiểu đoàn 4 có 2 chi bộ. Riêng cơ quan Trung đoàn có 1 chi bộ Đảng…
Nhiều chi bộ Đảng sau khi được thành lập đã lên phương án tấn công, nổi dậy trong lòng địch. Chiến công vang dội nhất khó có thể quên được là trận tiêu diệt các sĩ quan đầu sỏ của địch vào tháng 12-1968.
Trước tình hình tấn công của cách mạng, địch tổ chức một cuộc họp quan trọng tại cơ quan Trung đoàn ở Hòa Phước gồm các chỉ huy cấp Trung đoàn, Tiểu đoàn các Trưởng đoàn Bình Định, các Quận trưởng, Quận phó của Thăng Bình, Quế Sơn, Duy Xuyên, Đại Lộc, Hòa Vang, Điện Bàn, Hội An… để bàn cách đánh phá ta. Cấp trên chỉ đạo, nhân cuộc họp quan trọng này phải tổ chức đánh tiêu diệt sinh lực địch, bẻ gãy âm mưu lấn chiếm vùng giải phóng. Mặc dù địch cho lính canh gác vòng trong, vòng ngoài nhưng các đảng viên của các chi bộ Đảng trong lòng địch (có cả sĩ quan ngụy) đã ngụy trang đưa chất nổ hẹn giờ và cho nổ tung giữa cuộc họp, làm chết và bị thương 41 tên, trong đó có 17 tên chết tại chỗ gồm: Quận trưởng, Trung đoàn trưởng, Tiểu đoàn trưởng Trung đoàn 51, các Trưởng đoàn Bình định…
Với chiến công vang dậy này, ta đã đánh tan âm mưu bình định của Mỹ - ngụy, làm nức lòng nhân dân cả nước, tạo không khí phấn khởi cho nhân dân vùng giải phóng, tạo đà đánh địch trên khắp các mặt trận…
HOÀNG LÊ
