Không đợi đến Chỉ thị 03-CT/TW của Bộ Chính trị về tiếp tục đẩy mạnh việc “Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh”, đối với Đại úy Nguyễn Đình Tham, Trưởng ban liên lạc truyền thống Cựu chiến binh Tiểu đoàn 489 đặc công Đà Nẵng, thì việc học tập và làm theo gương Bác tự trong máu thịt trở thành điều hiển nhiên. Hằng ngày, ông hoàn thành nhiệm vụ chính trị là một Bí thư chi bộ, quản lý khu dân cư Thanh Minh 3. Công việc nghe như bình thường ở nhiều nơi: Vận dụng Nghị quyết của Đảng ủy phường Thanh Khê Đông để triển khai tổ chức và vận động nhân dân thực hiện. Bên cạnh đó, ông còn có một công việc không xuất phát từ một “nghị quyết” nào cả, nhưng lâu nay ông xem đó là một công việc thiêng liêng: Tìm hài cốt đồng đội hy sinh trong chiến tranh.
Tâm niệm với lời dặn của Bác: “Thương binh, bệnh binh, gia đình quân nhân và gia đình liệt sĩ là những người có công với Tổ quốc, với nhân dân. Cho nên bổn phận của chúng ta là phải biết ơn, phải thương yêu và giúp đỡ họ”, ông Nguyễn Đình Tham đau đáu một nỗi niềm: Chiến tranh đã qua đi gần 40 năm, vết thương bom đạn được hàn gắn, nhưng nỗi đau trong lòng của bao gia đình liệt sĩ, của các mẹ, của những người vợ, người con vẫn khôn nguôi khi hài cốt của người thân vẫn còn thất tán đâu đó trên những vùng đất chiến trường năm xưa.
Ông kể lại kỷ niệm không thể quên khi đến thăm người mẹ tảo tần của liệt sĩ Võ Như Hưng. Trong muôn nỗi lòng mẹ chỉ mong: “Nhìn thấy hài cốt thằng Hưng mới yên lòng nhắm mắt được”. Nguyện vọng của Bà mẹ Việt Nam anh hùng đã khiến ông quyết tâm dù có gian khó bao nhiêu cũng phải tìm cho được hài cốt đồng đội mình. Ba lần xuyên rừng lội núi, leo lên đỉnh Ô Rây, huyện Hiên, miền Tây Quảng Nam là 3 lần ông phải quay về vì hết lương thực, nước uống mà không tìm được chút dấu tích nào. Không nản chí, ông quay lại đỉnh Ô Rây, vào làng bà con dân tộc và vận động đồng bào giúp mở đường. Chuyến đi lần thứ 4 đúng mùa mưa gió, nhiều ngày không thể nấu nướng, ông ăn mì tôm sống, uống nước suối và mắc võng nằm lại trong rừng. Đến ngày thứ 7, như cảm được lời nguyện của ông, với tất cả sự thận trọng và trong sự mừng vui khôn xiết, ông và bà con xác định được vị trí chính xác. Trong niềm vui thiêng liêng đồng đội, ông tìm được nơi chôn liệt sĩ Võ Như Hưng, hài cốt người anh hùng đã ngã xuống cho quê hương, dưới hơn 1 mét đất. Ngay trong đêm, ông đưa hài cốt liệt sĩ về Nghĩa trang liệt sĩ Điện Bàn.
Năm 2011, ông trực tiếp tìm kiếm, cất bốc 6 hài cốt liệt sĩ, trong đó có liệt sĩ Lê Xuân Hồng, người đã chiến đấu tại Đại đội 1, Tiểu đoàn 489 Đặc công Quảng Đà, được mai táng cạnh Bệnh xá 79 của Mặt trận Quảng Đà, thuộc vùng Khe Dâu, phía Tây Đại Lộc. Sau nhiều ngày tìm kiếm cùng với chính quyền huyện Đại Lộc, Quảng Nam, khi thấy được hài cốt người đồng chí còn nguyên vẹn trong bọc ni-lon, đã khiến ông và chị Lê Thị Huế, người con gái của liệt sĩ vui mừng khôn tả, quên đi mệt nhọc để đưa hài cốt xuống núi ngay trong đêm.
Công việc tìm kiếm hài cốt liệt sĩ trên rừng nhiều khi khó như mò kim đáy biển. Năm tháng trôi qua, có khi gần cả nửa đời người, địa hình rừng núi thay đổi, mưa rừng gió núi san bằng mọi dấu vết, mà trong chiến đấu, nhiều khi chôn cất đồng đội vội vàng trong sự thúc bách của chiến tranh. Ông thường phải đến tận chiến trường xưa dò hỏi chính quyền và nhân dân địa phương, giở lại bản đồ và hồi ký, đó là chưa kể đến bom mìn vẫn còn sót lại, đầy rủi ro. Mặc dù tuổi đã cao nhưng nghĩ đến lời dặn của Chủ tịch Hồ Chí Minh, nghĩ đến nỗi khắc khoải chờ mong của gia đình các liệt sĩ đã tiếp thêm cho ông sức mạnh, để đi khắp các chiến trường từ vùng đồng bằng đến miền núi, từ Hiên đến Giằng, từ vùng Tây Đại Lộc về lại căn cứ cũ. Ông không muốn kể về công việc, và càng không muốn “lên báo”, nhưng với sự tha thiết của người viết bài này, ông Tham chia sẻ: “Đối với người lính trên chiến trường, nghĩa tình đồng chí, đồng đội vô cùng thiêng liêng, đó là sự gắn bó máu thịt. Khi chiến tranh kết thúc, tôi may mắn còn sống, thấy được quê hương, đất nước hòa bình, thống nhất. Mình sống sót nhưng đồng đội vẫn nằm lại quạnh hiu trên các chiến trường xa xăm thì làm sao có thể yên tâm? Do đó, còn khỏe ngày nào thì tôi còn đi tìm đồng đội”.
Với lòng thành của người đồng chí, sự quyết tâm của bản thân và giúp đỡ của bạn bè, thân nhân, thời gian qua ông đã tìm kiếm và phát hiện được hơn 300 hài cốt liệt sĩ. Nhiều người có tên và cũng có nhiều người chưa biết tên. Nhiều hài cốt được ông trực tiếp đưa về cho gia đình liệt sĩ ở các tỉnh phía Bắc như Hà Nam, Nam Định, Hải Dương, Hà Nội... trong sự kính phục và biết ơn của những người còn sống.
Nói về việc học và làm theo Bác, ông tâm sự một cách đơn giản nhưng rất thấm thía: Làm theo đạo đức Bác Hồ là cố gắng làm tốt những việc mà mình thấy là đúng, và không làm những việc mà mình và người đời thấy là sai.
MAI TRANG
