Khai phá và xác lập chủ quyền trong các thế kỷ XV - XVII
Nhiều nguồn sử liệu hiện tồn của Việt Nam, của phương Tây và của cả Trung Quốc đã phản ánh và ghi nhận quá trình khai phá, xác lập và thực thi chủ quyền của Việt Nam đối với quần đảo Hoàng Sa. Theo đó, từ thế kỷ XV, ngư dân Việt Nam khám phá những hòn đảo và vùng biển trong quần đảo Hoàng Sa và đã đến đây để khai thác hải sản. Sang thế kỷ XVII, chính quyền của các chúa Nguyễn ở Đàng Trong đã thành lập một lực lượng chuyên nghiệp - Đội Hoàng Sa - để khai thác các nguồn lợi tại quần đảo này, đồng thời bắt đầu quá trình xác lập chủ quyền của Việt Nam đối với quần đảo Hoàng Sa.
Sử liệu có niên đại sớm nhất mà Việt Nam còn lưu giữ được là quyển Toàn tập Thiên Nam tứ chí lộ đồ thư do Đỗ Bá Công Đạo biên soạn vào năm 1686. Trong quyển này, Đỗ Bá Công Đạo đã miêu tả quần đảo Hoàng Sa khá chính xác, đồng thời xác nhận rằng chúa Nguyễn đã lập Đội Hoàng Sa để khai thác quần đảo từ thế kỷ XVII:
“Tại làng Kim Hộ, ở hai bên bờ sông có hai ngọn núi, mỗi ngọn có mỏ vàng do Nhà nước cai quản. Ngoài khơi, một quần đảo với những cồn cát dài, gọi là Bãi Cát Vàng, dài khoảng 400 lý, và rộng 20 lý nhô lên từ dưới đáy biển, đối diện với bờ biển từ cửa Đại Chiêm đến cửa Sa Vinh. Vào mùa gió nồm tây nam, những thương thuyền từ nhiều quốc gia đi gần bờ biển thường bị đắm dạt vào những đảo này; đến mùa gió đông bắc, những thuyền đi ngoài khơi cũng bị đắm như thế. Tất cả những người bị đắm trôi dạt vào đảo, đều bị chết đói. Nhiều hàng hóa tích lũy trên đảo. Mỗi năm, vào tháng cuối của mùa đông, chúa Nguyễn đều cho một hạm đội gồm 18 thuyền đi ra đảo để thu thập những hóa vật, đem về được một số lớn vàng, bạc, tiền tệ, súng đạn. Từ cửa Đại Chiêm, ra tới đảo mất một ngày rưỡi, nếu đi từ Sa Kỳ thì chỉ mất nửa ngày”(1).
(Còn nữa)
(1) Dẫn theo: Từ Đặng Minh Thu, “Chủ quyền trên hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa - Thử phân tích lập luận của Việt Nam và Trung Quốc”, Thời đại mới, Số 11, Tháng 7/2007. Nguồn: http://www.tapchithoidai.org/ThoiDai11/200711_TuDangMinhThu.htm.
