Nhân dịp kỷ niệm 45 năm quan hệ hữu nghị Việt Nam-Campuchia (CPC), được sự cho phép của lãnh đạo thành phố Đà Nẵng, trung tuần tháng tám vừa qua, đoàn chuyên gia quân sự và dân sự thuộc tỉnh Quảng Nam-Đà Nẵng (cũ) do ông Thái Thanh Hùng, Chủ tịch Hội Cựu chiến binh (CCB) thành phố Đà Nẵng làm trưởng đoàn đã trở lại thăm 2 tỉnh Stung-Treng và Battambang.
 |
| Trao quà lưu niệm cho gia đình Campuchia đã cộng tác với quân tình nguyện Việt Nam. |
Thời gian đã đi qua hơn 20 năm, nhưng vẫn đậm sâu tình bạn chiến đấu, giúp nhau trong hoạn nạn thời kỳ khó khăn nhất trong lịch sử CPC. Một số người qua giúp nước bạn thời kỳ đó nay không còn nữa, một số bạn CPC cùng kề vai sát cánh chiến đấu với quân tình nguyện Việt Nam nay cũng đã đi xa. Là thành viên của đoàn, tôi đã chứng kiến nhiều hình ảnh cảm động của các gia đình CPC, của Việt kiều và của bộ đội CPC với các chuyên gia Việt Nam. Ở thị xã Stung-Treng còn đó những cảnh cũ về khu nhà mà các chuyên gia quân sự Việt Nam đã ở, tuy nhiên địa điểm đã được cải tạo xây dựng lại nhưng dấu tích xưa chứa nhiều kỷ niệm vẫn chưa phai mờ trong tâm trí các chuyên gia Việt Nam. Tại Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh, mặc dù là chiều chủ nhật nhưng đông đảo sĩ quan, binh sĩ tập trung tổ chức đón trọng thể đoàn Việt Nam. Thiếu tướng Sốc Sên, Phó Tư lệnh quân khu Đông Bắc CPC, một trong những chiến hữu của bộ đội tình nguyện Việt Nam cũng đến tham gia.
Tại buổi gặp mặt với các gia đình CPC đã cùng cộng tác với quân tình nguyện Việt Nam, trong đó có nhiều người nói tiếng Việt khá thạo từng phiên dịch giúp quân tình nguyện những ngày đầu chiến đấu chống nạn diệt chủng, những câu chuyện đã làm sống lại ký ức một thời gian khó. Nhiều câu chuyện nhắc lại về ơn nghĩa của quân tình nguyện Việt Nam khiến ai cũng xúc động. Câu chuyện về một nữ y tá tù binh Pol Pot cũng được nhắc lại. Trong một trận đánh sau khi tiêu diệt mục tiêu, quân tình nguyện Việt Nam bắt được tù binh, trong đó có một nữ y tá. Khi đưa cô vào làng thì dân làng ào ra đòi giết cô. Thì ra khi ở làng, cô đã tiêm thuốc độc giết chết trên 200 người. Bộ đội Việt Nam đã ngăn cản sự phẫn nộ của dân làng, bảo vệ và đưa cô y tá về trại tù binh.
So với mấy chục năm trước đây, ngày nay CPC đã biến đổi khá nhiều, con đường từ cửa khẩu Lệ Thanh (Gia Lai) đến thị xã Stung-Treng đã được làm mới. Ngày xưa làng ven đường là rừng rậm, quân thù rình rập, phục kích khắp nơi. Nay hai bên đường là những đồn điền cao su do các doanh nghiệp 2 nước hợp tác trồng mới. Chẳng bao lâu nữa cả vùng Đông Bắc CPC sẽ thành vùng sản xuất công-nông-nghiệp, đem lại nguồn xuất khẩu to lớn cho nước bạn. Điều làm chúng tôi vui nhất khi qua các cây cầu trên các con sông có trung tên với Việt Nam như Xêsan Xêrêpốc, v.v... Các con sông này xuất phát từ Việt Nam chảy ngược về phía Tây vào CPC, hợp lưu với sông Mekong, sau đó lại đổ về các nhánh sông Cửu Long ở Nam Bộ Việt Nam. Thiên nhiên cũng tạo điều kiện để 2 dân tộc gắn bó với nhau là như vậy.
Đoàn đến tỉnh Battambang (tiếng CPC gọi là Batdomboong), nơi các chuyên gia dân sự của Quảng Nam-Đà Nẵng đến giúp đỡ bạn. Tên tuổi các trưởng đoàn thời đó như ông Lê Đào, ông Mười Chấp và tên tuổi các lãnh đạo của tỉnh bạn cũng được nhắc lại, nhưng nhiều người hiện không còn nữa. Chỉ riêng trong buổi gặp mặt tại lãnh sự quán Việt Nam ở Battambang còn có cụ Rơ đã gần 90 tuổi là người Khmer ở Việt Nam qua giúp bạn và ở lại luôn với bạn hiện còn sống. Trong đoàn có 3 chuyên gia dân sự (giáo dục, thương nghiệp, điện lực) khi hỏi lại tên các bạn cũ cùng cộng tác thì được biết có người đã mất, nghỉ hưu hoặc chuyển đi nơi khác. Tỉnh Battambang là tỉnh nông nghiệp và rất giàu khoáng sản (đá quý ở Pailing) có số dân gần 1 triệu người, có biên giới giáp với Thái Lan, có Cửa khẩu quốc tế PoiPet, có đường sắt nối liền Phnom Penh chạy suốt qua Thái Lan.
Thị xã Battambang đang thay đổi nhiều bởi các công trình xây dựng mới. Đặc biệt, một số tượng đài mang tính chất tâm linh ở những nơi công cộng. Xe cộ và người qua lại trên đường phố đông đúc. Tại chợ Battambang, kẻ bán người mua tấp nập, đa số hàng hóa từ Thái Lan. Nhớ lại lớp chuyên gia đầu tiên đến Battambang, đường phố vắng vẻ, chợ trung tâm chỉ là ngôi nhà trống vắng không người buôn bán, đêm thành phố không có điện sáng, thỉnh thoảng đì đùng vài phát súng cảnh báo tập kích của lính Pol Pot. Nay Battambang đang xây dựng phấn đấu trở thành thành phố du lịch với nhiều công trình khách sạn, nhà hàng. Được biết, phía bạn muốn tiếp tục mối quan hệ hữu nghị giao lưu kinh tế trực tiếp với Đà Nẵng bằng trao đổi sản phẩm nông nghiệp và sản phẩm công nghiệp phục vụ nông nghiệp. Chắc chắn về sau này sẽ có nhiều đoàn lãnh đạo và doanh nghiệp 2 địa phương gặp nhau đàm phán ký kết việc trao đổi này. Mong rằng những điều kể trên sẽ sớm trở thành hiện thực.
Khi tôi viết bài này thì bản tin Thời sự Đài Truyền hình Việt Nam đưa hình ảnh Chủ tịch Quốc hội Việt Nam Nguyễn Sinh Hùng và Chủ tịch Quốc hội CPC Samdech Heng Samrin đã gặp nhau tại thành phố Hồ Chí Minh. Nói về mối quan hệ hữu nghị với CPC, Chủ tịch Nguyễn Sinh Hùng đã nhắc lại 4 câu: “Láng giềng tốt đẹp - Hữu nghị truyền thống - Hợp tác toàn diện - Bền vững lâu dài”.
QUÁCH HÀO
