Bộ ATLAS UNIVERSEL (Tập bản đồ thế giới) vừa được Bộ Thông tin và Truyền thông công bố là một tài liệu vô giá chứng minh chủ quyền của Việt Nam đối với quần đảo Hoàng Sa.
 |
| Bản đồ PARTIE DE LA COCHINCHINE trong tập 2 bộ ATLAS UNIVERSEL. Ảnh: T.Đ.A.S |
ATLAS DU UNIVERSEL do Phillipe Vandermaelen (1795 - 1869), nhà địa lý học người Bỉ, người sáng lập Viện Địa lý Hoàng gia Bỉ, biên soạn, gồm 6 tập: Châu Âu (tập 1), Châu Á (tập 2), Bắc Mỹ (tập 3), Nam Mỹ (tập 4), Châu Phi (tập 5) và Châu Úc (tập 6), xuất bản tại Bruxelles (Bỉ) năm 1827. Các bản đồ trong bộ atlas này được vẽ thống nhất theo tỷ lệ 1/1.641.836, kích thước 53,5 x 37cm, có thể ghép lại thành quả địa cầu đường kính 7,755m.1/1.641.836.
Tập 2 của bộ atlas này có các bản đồ về Việt Nam, gồm 3 bản đồ: TONQUIN (Bắc Hà), tờ số 97, trang 108; CAMBOGE ET AN-NAM (Cao Miên và An Nam), tờ số 105, trang 115 và PARTIE DE LA COCHINCHINE (Bộ phận thuộc Nam Hà), số 106, trang 116.
Trong đó, quan trọng nhất là bản đồ PARTIE DE LA COCHINCHINE. Bản đồ này vẽ vùng bờ biển miền Trung Việt Nam kéo dài từ vĩ tuyến 12 đến vĩ tuyến 16, gồm các vùng: BINK-KANG (Bình Khang, tên cũ của tỉnh Khánh Hòa) với các địa danh: Carmraigne havre (cảng Cam Ranh), Nhiatrang (Nha Trang); Quin-Hone (Quy Nhơn) với các địa danh: Phuyen havre (cảng Phú Yên), Cambir B. (Cù Lao Xanh, nay là bán đảo Thanh Châu ở thành phố Quy Nhơn), P. Quinhone (Quy Nhơn), Batangan (mũi Ba Làng An, Bình Sơn, Quảng Ngãi)… ở trên đất liền và ven bờ biển.
Ngoài ra, trên bản đồ còn thể hiện một chuỗi đảo ven biển, bắt đầu từ các đảo thuộc vịnh Cam Ranh ở phía nam, chạy lên phía bắc với hơn 20 hòn đảo lớn nhỏ và kết thúc với quần đảo Cham Collao ou Champella (Cù lao Chàm) ở ven biển Quảng Nam. Đặc biệt, phần chính của tờ bản đồ này vẽ quần đảo PARACELS (Hoàng Sa) ở ngoài khơi, nằm trong vùng biển có tọa độ từ 160B đến 170B, 1090Đ đến 1110Đ, gồm các đảo: I. Pattles (đảo Hoàng Sa), I. Docan (đảo Duncan, tức đảo Quang Hòa), Tree I. (đảo Cây), I. Lincoln (đảo Lincoln), Triton (nhóm đảo Tri Tôn), Rocher au dessas de l’eau (Đá Bông Bay). Vị trí các đảo, đá, nhóm đảo… thuộc quần đảo PARACELS được thể hiện trên bản đồ này là chính xác so với tọa độ thực tế hiện nay.
Bên phải hình vẽ quần đảo PARACELS trên tấm bản đồ này là ô hình chữ nhật, chiếm 1/3 diện tích tờ bản đồ ghi dòng chữ EMPIRE D’ AN-NAM (Đế chế An Nam), giới thiệu tóm tắt về vương quốc An Nam bằng tiếng Pháp, theo từng tiểu mục: Phisique (Hình thế), Politique (Thể chế chính trị), Statistique (Thống kê) và Minéralogie (Khoáng vật).
Từ cách đặt tên tờ bản đồ là PARTIE DE LA COCHINCHINE, cách thể hiện các địa danh trên đất liền, các đảo ven bờ biển và quần đảo PARACELS ở ngoài khơi vùng biển Việt Nam cùng với cách giới thiệu về vương quốc An Nam lúc bấy giờ, cũng như việc xếp tờ bản đồ này vào nhóm bản đồ miêu tả hình thế và vị trí địa lý của Việt Nam đương thời trong bộ ATLAS DU MONDE chứng tỏ tác giả bộ atlas này đã thừa nhận PARACELS là một phần lãnh thổ của vương quốc An Nam lúc đó. Tờ bản đồ này lại nằm trong bộ bản đồ thế giới do một nhà địa lý học kiệt xuất của phương Tây biên soạn từ đầu thế kỷ XIX, được Viện Địa lý Hoàng gia Bỉ xuất bản chính thức nên có giá trị khoa học và giá trị pháp lý rất cao.
Cũng lưu ý thêm rằng, từ thế kỷ XVI, các nhà địa lý và nhà hàng hải phương Tây, đầu tiên là những người Bồ Đào Nha, đã vẽ bản đồ vùng biển Hoàng Sa và đã định danh Pracel (hay Parcel, Paracels) trên tấm bản đồ để chỉ quần đảo mà người Việt gọi là Bãi Cát Vàng hay Hoàng Sa. Đồng thời, họ cũng định danh vùng bờ biển đối diện với quần đảo Pracel (Parcel, Paracels) ở phía tây là Costa de Pracel hay Coste de Paracels (Bờ biển Hoàng Sa).
Tuy nhiên, vào thời điểm này, vị trí quần đảo Paracels trên các bản đồ phương Tây cũng như vị trí quần đảo Hoàng Sa trên bản đồ cổ Việt Nam chưa được thể hiện chính xác về tọa độ và Paracel theo cách hiểu của người phương Tây cũng như quần đảo Hoàng Sa người Việt lúc đó bao gồm cả quần đảo Trường Sa ngày nay, thậm chí cả một số đảo gần bờ ở vùng biển Nam Trung Bộ. Song, với tấm bản đồ PARTIE DE LA COCHINCHINE nằm trong ATLAS UNIVERSEL của Phillipe Vandermaelen, lần đầu tiên đã có sự phân biệt rõ ràng giữa các đảo ven bờ như: Cham Collao ou Champella (Cù lao Chàm), Cambir B. (Cù lao Xanh), P. Canton ou Cacitam (Cù lao Ré, đảo Lý Sơn)… với Paracels (quần đảo Hoàng Sa) ở giữa Biển Đông.
Sau Phillipe Vandermaelen, vào năm 1838, Giám mục Jean Louis Taberd đã công bố An Nam đại quốc họa đồ trong Từ điển Việt - Bồ - Latin, trên đó có vẽ 9 dấu chấm nhỏ tượng trưng cho quần đảo Hoàng Sa và ghi chú đó là «PARACELS seu Cát-Vàng» (Paracels, hay là Cát Vàng). Điều này góp phần bác bỏ luận điệu của các nhà nghiên cứu Trung Quốc khi cho rằng Paracels, tức quần đảo Hoàng Sa của Việt Nam là những đảo nhỏ ven bờ như Cù lao Chàm, Cù lao Ré… và không liên quan gì đến quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa của Việt Nam, mà Trung Quốc gọi là Tây Sa quần đảo và Nam Sa quần đảo và tranh chấp chủ quyền với Việt Nam.
Chính vì thế, việc phát hiện, sưu tầm và công bố bộ ATLAS UNIVERSEL do Phillipe Vandermaelen biên soạn là rất quan trọng. Đây là một tài liệu vô giá, không chỉ về mặt học thuật, mà còn là một tài liệu có giá trị pháp lý góp thêm vào bộ hồ sơ chứng minh chủ quyền của Việt Nam đối với quần đảo Hoàng Sa và là tài liệu quý góp vào công cuộc tuyên truyền về chủ quyền biển đảo Việt Nam ở trong và ngoài nước.
TS TRẦN ĐỨC ANH SƠN
