PGS, TS NGUYỄN VĂN LÝ - Giám đốc Học viện Chính trị khu vực III: Đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục
Sau khi nghiên cứu Dự thảo Báo cáo chính trị của BCH Trung ương Đảng khóa XI trình tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII của Đảng, với tư cách một đảng viên công tác tại Học viện Chính trị, là người trong ngành GD&ĐT thuộc hệ thống của Đảng, tôi xin tham gia một số ý kiến về sự phát triển của GD&ĐT trong những năm tới.
Dự thảo Báo cáo chính trị đã đề xuất những định hướng tương xứng với vị thế phát triển giáo dục Việt Nam trong những năm tới để “giáo dục con người Việt Nam phát triển toàn diện và phát huy tốt nhất tiềm năng, khả năng sáng tạo của mỗi cá nhân..., phấn đấu đến năm 2030, nền giáo dục Việt Nam đạt trình độ tiên tiến trong khu vực”.
Để đạt mục tiêu nói trên, Dự thảo đã đề ra một số nhiệm vụ cần thực hiện trong thời gian đến, đó là: đổi mới mạnh mẽ và đồng bộ các yếu tố cơ bản của GD&ĐT theo hướng coi trọng phát triển phẩm chất, năng lực của người học; phát triển đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý, đáp ứng yêu cầu đổi mới GD&ĐT; hoàn thiện hệ thống giáo dục quốc dân theo hướng hệ thống giáo dục mở... Đây là những nhiệm vụ quan trọng cần được thực hiện đồng bộ để giáo dục Việt Nam phát triển đúng tầm.
Với mục tiêu “phát triển nền giáo dục Việt Nam đạt trình độ tiên tiến trong khu vực”, nhiều năm qua, tôi nhận thấy, GD&ĐT của nước ta đã làm tốt mục tiêu này, không phải chỉ thể hiện ở số học sinh đoạt giải khu vực và quốc tế, mà còn xây dựng được nhiều mô hình trường học tiên tiến, xuất sắc, đáp ứng được nhu cầu nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện. Nhưng để “đạt trình độ tiên tiến trong khu vực” không phải chuyện dễ.
Đây là quyết tâm lớn của Đảng, Nhà nước, cũng là nguyện vọng tha thiết của nhân dân cả nước mong muốn được thụ hưởng môi trường giáo dục có chất lượng cao, không thua kém những nước tiên tiến trong khu vực. Để đạt mục tiêu này, báo cáo chính trị của Đảng đã đưa ra nhiều giải pháp, chúng tôi xin góp ý thêm một số việc cụ thể:
Trước hết là “nâng cao chất lượng đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý đáp ứng được yêu cầu đổi mới toàn diện giáo dục”. Đây là nhiệm vụ hết sức cơ bản, bởi không có đội ngũ cán bộ quản lý, các thầy, cô giáo đứng lớp có chất lượng thì không thể nói tới chất lượng giáo dục. Song, nếu chỉ dừng lại ở việc “đào tạo, bồi dưỡng” thì chưa đủ, mà phải tiến hành đồng bộ “sử dụng, đãi ngộ và chọn lọc”.
Chỉ khi nào các thầy, cô giáo sống được bằng chính đồng lương thì giáo dục mới có chất lượng; giáo viên mới toàn tâm, toàn lực với nhà trường. Đồng thời, thực hiện nghiêm túc Nghị quyết 29-NQ/TW: “Việc tuyển dụng, đãi ngộ, tôn vinh nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục phải trên cơ sở đánh giá đúng năng lực, đạo đức nghề nghiệp và hiệu quả công tác… có cơ chế miễn nhiệm, bố trí công việc khác hoặc kiên quyết đưa ra khỏi ngành đối với những người không đủ phẩm chất, năng lực, không đáp ứng được yêu cầu nhiệm vụ”.
Về cơ sở vật chất, theo chúng tôi, nếu chỉ “tăng cường đầu tư cơ sở vật chất cho các trường, lớp theo hướng đồng bộ, hiện đại” là chưa đủ. Đầu tư cơ sở vật chất không chỉ đồng bộ, hiện đại mà phải phát huy, sử dụng cho mục tiêu giáo dục toàn diện. Trong chương trình giáo dục đổi mới những năm tới, phải làm sao để phát triển được năng lực cơ bản của học sinh.
Muốn vậy, học sinh, sinh viên phải có đủ cơ sở vật chất để thực hành, để phát huy được khả năng sáng tạo, vận dụng lý thuyết vào thực tế. Để tạo thế chủ động cho các trường, cá nhân tôi đề xuất Dự thảo bổ sung giải pháp về cơ chế quản lý trong các nhà trường, cụ thể là quy chế phát huy dân chủ và tăng quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm cho các trường. Nghị quyết 29-NQ/TW đã chỉ rõ: “Đổi mới công tác quản lý GD&ĐT, bảo đảm dân chủ thống nhất; tăng quyền tự chủ và trách nhiệm xã hội của các cơ sở GD&ĐT; coi trọng quản lý chất lượng”.
Để thực hiện được cơ chế dân chủ và tự chịu trách nhiệm xã hội của các trường học, chúng tôi kiến nghị Nhà nước sớm yêu cầu các địa phương triển khai thành lập Hội đồng giám sát cộng đồng trong các trường học như Pháp lệnh 34/PL của Ủy ban Thường vụ Quốc hội để người dân được quyền chủ động giám sát kinh phí trong việc xây dựng các công trình công cộng tại xã, phường, thị trấn. Nếu không đẩy mạnh hoạt động của Hội đồng giám sát cộng đồng trường học, sẽ khó thực hiện dân chủ và tự chủ trong các trường học ở địa phương, cơ sở hiện nay.
