1. Ngày 7-8, đoàn đại biểu cấp cao của Đà Nẵng đang công tác ở Nhật Bản đã dành cả ngày làm việc thứ hai để đến tham quan học tập tại một số cơ sở xử lý rác thải của thành phố Yokohama: buổi sáng tại Nhà máy Kanazawa - nhà máy xử lý rác thải tiên tiến nhất Yokohama và Trung tâm Phân loại tài nguyên Kanazawa nằm ngay trong khuôn viên Nhà máy Kanazawa; buổi chiều tại Công ty CP Mansei Recycle Systems Yokohama chuyên tái chế rác thải từ gỗ và nhựa. Người xưa dạy rằng “trăm nghe không bằng một thấy”, nên ngoài việc chăm chú lắng nghe lãnh đạo các cơ sở nói trên thuyết trình về cách nghĩ, cách làm của đơn vị mình, mọi thành viên của đoàn Đà Nẵng đều háo hức muốn được tận mục sở thị những gì người Yokohama đã làm rất có kết quả và đầy kinh nghiệm trên lĩnh vực này.
2. Nhà máy Kanazawa chính thức đi vào hoạt động từ năm 2001, năm đầu tiên của thế kỷ 21, mỗi ngày tiêu hủy 800 tấn rác thải sinh hoạt từ các hộ gia đình thuộc quận Kanazawa, quận Sakae, quận Konan cũng như của một số quận khác trong thành phố. Từ năm 2002-2010, Nhà máy Kanazawa đã thực hiện thành công Kế hoạch “Yokohama G30” nhằm giảm thiểu 30% lượng rác thải toàn thành phố. Từ năm 2010-2025, Nhà máy Kanazawa tiếp tục đề ra Kế hoạch “Giấc mơ Yokohama 3R” với 3 mục tiêu cùng bắt đầu bằng mẫu tự R trong tiếng Anh: Reduce - giảm thiểu, Reuse - tận dụng và Recycling - tái chế. Giấc mơ về một thành phố 3R ở Yokohama xuất phát từ một chuyển đổi nhận thức hết sức quan trọng: từ chỗ xem rác chỉ là chất thải đến chỗ xem rác chính là tài nguyên.
3. Đây thực sự là một triết lý mới trong xử lý rác thải đang rất phổ biến ở nhiều nước phát triển chứ không riêng Nhật Bản, bởi một khi quan niệm rác chỉ là chất thải thì chỉ cần xử lý sao cho lượng rác đã thải ra không góp phần làm ô nhiễm môi trường sống của cư dân, đi đôi với nỗ lực giảm thiểu lượng rác trên địa bàn; còn một khi quan niệm rác cũng chính là tài nguyên thì đòi hỏi phải tính đến 2R sau: tận dụng và tái chế. Thực chất, tái chế cũng là một cách tận dụng gián tiếp sau khi đã tạo ra những hàng hóa tiêu dùng mới rất đa dạng và những công năng mới vượt qua, thậm chí vượt xa tầm nhìn hạn hẹp của những ai đang quan niệm rác chỉ là chất thải thôi.
Chẳng hạn, trong công nghệ tái chế rác thải sinh hoạt của Nhà máy Kanazawa, nguồn nhiệt sinh ra từ quá trình đốt rác được thu lại trong nồi hơi nhằm phục vụ hồ bơi nước nóng hoặc dùng để phát điện dựa vào tuabin hơi nước cung cấp nguồn năng lượng cho các nhà máy cũng như trung tâm xử lý bùn ở phía nam thành phố, cho bể-bơi-trong-nhà Rinetsu Kanazawa, lượng điện còn thừa được bán cho các công ty điện lực; tro sau khi đốt rác nóng chảy ở nhiệt độ 1.500 độ C sẽ thành dạng xỉ dùng làm nguyên liệu sản xuất hàng hóa tái chế hoặc làm đường.
4. Trung tâm Phân loại tài nguyên Kanazawa chuyên tiếp nhận rác thải sinh hoạt là các chai nhựa, lon nhôm, lon thép, chai thủy tinh không màu, chai thủy tinh màu trà và chai thủy tinh các màu khác đã được thu gom để tiến hành phân loại bằng một máy phân loại theo trọng lượng, một máy phân loại nhôm, một máy phân tách quặng và bằng cả hai băng chuyền phân loại theo kiểu thủ công. Chai nhựa, lon nhôm, lon thép sau khi được dập nén và đóng thành kiện sẽ được bán đi như là tài nguyên tái chế, được ủy thác cho các đơn vị kinh doanh có tư cách pháp nhân để tổ chức buôn bán theo đúng Luật Đồ tái chế đóng gói và hàng hóa tái chế. Được khởi công xây dựng từ tháng 3-2002, Trung tâm Phân loại tài nguyên Kanazawa đã sớm đi vào hoạt động với công suất xử lý 30 tấn/ngày.
5. Công ty CP Mansei Recycle Systems Yokohama chuyên ứng dụng công nghệ hiện đại trong việc thu gom, xử lý, tái chế rác thải từ gỗ và nhựa. Điều đáng chú ý là công ty này hướng đến cấu trúc một xã hội tái chế được hình thành từ cơ sở chế biến vỏ bào - có nguồn gốc gỗ thu gom ở các công trình xây dựng dân dụng bị phá dỡ hoặc có nguồn gốc từ số cây xanh đô thị bị gãy đổ - thành bột giấy và dăm nhiên liệu; cũng như từ cơ sở chế biến nhựa đã qua sử dụng thành RPF/bụi xơ giấy. Lãnh đạo công ty này còn trình bày với đoàn Dự án Nghiên cứu khả thi rất công phu về kế hoạch xử lý rác thải ở thành phố Đà Nẵng dự kiến sẽ được tài trợ từ nguồn vốn ODA của Chính phủ Nhật Bản. Với tình cảm yêu quý của Công ty CP Mansei Recycle Systems Yokohama dành cho thành phố bên bờ sông Hàn kết nghĩa thể hiện trên một khẩu hiệu hoàn toàn không có ý tạo nên sự hoành tráng quen thuộc, chỉ lớn bằng tờ giấy A4 dán ở cửa ra vào và cửa thang máy, chúng ta có quyền hy vọng Dự án này sớm được chấp nhận tài trợ và sớm được triển khai, tạo điều kiện để Đà Nẵng vững bước hơn trong quá trình vươn lên trở thành một Thành phố Môi trường không chỉ được ASEAN thừa nhận.
6. Cuối năm 2011, tôi được lãnh đạo thành phố cử sang Úc nghiên cứu chuyên đề về mô hình Chính phủ điện tử tại ĐH Melbourne và một số đơn vị khác. Theo thu hoạch của riêng tôi, yếu tố tiên quyết trong việc triển khai mô hình Chính phủ điện tử là các đơn vị trực thuộc phải chịu chia sẻ/không độc quyền dữ liệu thông tin và phải có tinh thần hợp tác/cộng tác trong cập nhật và xử lý dữ liệu thông tin. Nói khác đi, việc triển khai Chính phủ điện tử đòi hỏi rất cao tính minh bạch/công khai trong thông tin - tất nhiên là trừ những thông tin thực sự thuộc phạm vi bí mật quốc gia.
Lần này được cử sang Nhật nghiên cứu về mô hình xử lý rác thải tại Yokohama, cũng theo thu hoạch của riêng tôi, yếu tố tiên quyết trong việc triển khai mô hình “Giấc mơ Đà Nẵng 3R” trong giai đoạn từ năm 2015 cho đến năm 2030 - nếu có được một kế hoạch như vậy - không phải là đầu tư bằng cái đầu tiên/tiền đâu mà là đầu tư bằng chính cái đầu, bằng cái triết lý mới: từ chỗ xem rác chỉ là chất thải đến chỗ xem rác chính là tài nguyên. Kinh nghiệm của chính quyền Yokohama trong mấy năm đầu khởi sự Kế hoạch “Giấc mơ Yokohama 3R” là đã thông qua hàng vạn cuộc tiếp xúc giữa chính quyền sở tại với người dân nhằm tạo nên sự chuyển đổi nhận thức trong đông đảo cư dân thành phố về vấn đề xử lý rác thải. Vận động quần chúng lâu nay vẫn được xem là sở trường của người Đà Nẵng, hy vọng trận này chúng ta cũng quyết không chịu thua chị kém em. Đương nhiên ở đây sức mạnh đồng thuận là rất quan trọng, song vẫn chưa đủ, vẫn phải cần đến những quy trình công nghệ hiện đại mà nhiều nước và nhiều thành phố trên thế giới đang sở hữu và không ngừng cập nhật, trong đó có thành phố Yokohama kết nghĩa.
BÙI VĂN TIẾNG
