Thách thức đối với chương trình dân số

Chủ đề Ngày Dân số Việt Nam năm nay là “Tăng cường cam kết, nhanh chóng ổn định mức sinh thay thế”. Việc chọn chủ đề này thể hiện mối quan tâm của Nhà nước trong việc khắc phục những khó khăn, vướng mắc mà chương trình dân số đang gặp phải.

Mục tiêu giảm sinh đang là thách thức lớn nhất đối với chương trình dân số ở nước ta. Tỷ lệ phát triển dân số từ 2,12% năm 2003 lên 2,23% năm 2004; tỷ lệ sinh tăng từ 17,5 phần nghìn năm 2003 lên 19,2 phần nghìn năm 2004. Năm 2007 cả nước không hoàn thành chỉ tiêu giảm sinh, chỉ đạt tỷ lệ 0,25 phần nghìn, so với mức Quốc hội đề ra là 0,3 phần nghìn.

9 tháng năm 2008, số trẻ sinh ra trong cả nước là 863.984, tăng khoảng 5% so với năm 2007. Số tỉnh có sinh con thứ 3 tăng từ 16 lên 45 tỉnh. Dự kiến của Tổng cục Dân số, năm 2008 chỉ tiêu giảm sinh chỉ đạt mức 0,1 phần nghìn (chỉ tiêu Quốc hội đề ra là 0,3 phần nghìn). Hầu hết các chỉ tiêu dân số đều không đạt (VN Express 18-12).

Cơ cấu dân số cũng như chất lượng dân số cũng chưa làm ta an lòng. Tình trạng mất cân bằng giới (với tỷ lệ 100 bé nữ, có 112 bé nam) cũng đang là thực tế đáng lo ngại. Tình hình trên cho thấy, vấn đề dân số trở thành thách thức lớn đến sự phát triển bền vững, tác động trực tiếp đến chất lượng cuộc sống, lao động việc làm, an sinh xã hội. Số liệu thống kê cho thấy, hiện dân số Việt Nam khoảng 86,5 triệu người. Tuổi thọ trung bình cao (71,3 tuổi) nhưng theo Tổ chức Y tế Thế giới thì tuổi thọ khỏe mạnh chỉ 58,2 tuổi, đứng thứ 116 trong số 174 nước.

Để thực hiện tốt chương trình dân số, Chính phủ đã chính thức đề nghị Quốc hội sửa đổi Pháp lệnh Dân số. Theo đó, điểm a, khoản 1, điều 10 được đề nghị sửa lại là “mỗi cặp vợ chồng và cá nhân có quyền quyết định thời gian sinh con, khoảng cách giữa các lần sinh, sinh 1 hoặc 2 con phù hợp với lứa tuổi, tình trạng sức khỏe, điều kiện học tập, công tác, thu nhập và nuôi dạy con của các cặp vợ chồng, cá nhân trên cơ sở bình đẳng”.

Về tổ chức, thành lập Tổng cục Dân số-Kế hoạch hóa gia đình thay thế một phần chức năng của Ủy ban Dân số-Gia đình-Trẻ em đã bị giải thể. Tiến hành kiện toàn lại bộ máy đảm nhiệm công tác dân số từ tỉnh, thành phố xuống cơ sở.      

Để thực hiện mục tiêu các cặp vợ chồng, cá nhân sinh 1-2 con, công tác tuyên truyền luật pháp, chính sách liên quan đến dân số và phát triển cần được chú trọng đúng mức. Tác động của truyền thông trong việc tuyên truyền về dân số và phát triển của chúng ta trong thời gian qua chưa đủ sức thay đổi được quan niệm “trời sinh voi, sinh cỏ”,  hay tư tưởng “trọng nam khinh nữ” đã trở thành thâm căn cố đế trong xã hội truyền thống Việt Nam.

Cần nói thêm rằng, ảnh hưởng của tư tưởng “trọng nam khinh nữ” mãnh liệt đến mức trong đội ngũ cán bộ, đảng viên, dù được quán triệt đầy đủ quan điểm, chủ trương của Đảng và Nhà nước về vấn đề dân số, nắm được các chế định của Pháp lệnh Dân số, bị chi phối bởi các chế tài được coi là khắt khe do cơ quan, tổ chức đề ra, nhưng một bộ phận trong số họ vẫn vi phạm chính sách dân số.
 
Việc tuyên truyền nhằm thay đổi nhận thức đi đến thay đổi hành vi không phải chỉ một sớm, một chiều mà cần sự kiên trì, bền bỉ, liên tục với sự chung tay, góp sức của các cấp, các ngành, các giới và của cả cộng đồng.  Để công tác tuyên truyền, giáo dục pháp luật về dân số có hiệu quả, cần chú ý đến phong tục tập quán của từng vùng, từng địa phương. Chú trọng hơn nữa các dịch vụ chăm sóc sức khỏe sinh sản, nâng cao chất lượng cuộc sống trên cơ sở phát triển kinh tế, thực hiện an sinh xã hội.

MINH LONG