Giảm lãi suất đến mức nào?

Dư luận đang lên tiếng phê phán lãi suất ngân hàng, đặc biệt là lãi suất cho vay tăng cao, gây không ít khó khăn cho doanh nghiệp. Trong phiên họp trực tuyến mới đây với lãnh đạo các tỉnh, thành phố, tập đoàn và tổng công ty Nhà nước, Chính phủ đã chính thức yêu cầu hệ thống ngân hàng phải giảm lãi suất cho vay xuống “đến mức thị trường chấp nhận được”.

Theo suy luận đơn giản, lạm phát kỳ vọng năm nay khoảng 7%, lãi suất huy động sẽ ở mức 8-9%/năm, lãi suất cho vay nên duy trì ở mức 11-12%/năm. Tuy nhiên, tín hiệu thị trường dường như diễn biến không theo như ý: Lãi suất huy động cộng với các loại khuyến mãi hiện đã lên đến 11-12%/năm, lãi suất cho vay thỏa thuận bình quân từ 14-16%/năm, cá biệt lãi suất vay tiêu dùng tại một số công ty tài chính là 25-30%/năm (!). Rõ ràng lãi suất huy động đang “thực dương” quá xa so với chỉ số giá cả và lãi suất cho vay cũng đang nằm ngoài tầm với của nhiều doanh nghiệp sống còn bằng con đường sản xuất kinh doanh thực thụ.

Thực ra đây mới chỉ là bề nổi về “giá cả” của nguồn vốn tín dụng trên thị trường chính thức, chứ chưa đề cập đến thị trường phi chính thức hoặc khá nhiều loại phí phẩy khác mà doanh nghiệp buộc phải gồng gánh. Điều quan trọng là nghệ thuật tác động của các biện pháp điều hành vĩ mô nên như thế nào để có thể lèo lái lãi suất thị trường đi theo “mong muốn chủ quan” của nhà điều hành chính sách? Hiện đây đó vẫn có nhiều ý kiến yêu cầu Ngân hàng Nhà nước (NHNN) chủ động tăng cung ứng tiền, hoặc cung ứng tiền với kỳ hạn dài hơn nhằm hỗ trợ thanh khoản, qua đó tạo điều kiện giảm dần lãi suất.

Tất nhiên, trong nhiều tình huống NHNN cần có sự ứng xử linh hoạt nhưng với điều kiện phải nắm chắc được nhu cầu khả dụng thực chất của nền kinh tế để xác định mức cung tiền hợp lý đi đôi với khả năng thu hồi dòng tiền. Mặt khác cần cảnh giác cao với biện pháp này bởi vì nó tựa như con dao hai lưỡi, nếu thiếu cân nhắc sẽ dẫn đến không kiểm soát được sự gia tăng tổng phương tiện thanh toán có nguy cơ làm bùng nổ lạm phát.

Ở góc độ khác, nên nhìn nhận vấn nạn lãi suất cao như là cơ hội tốt không chỉ dành cho các nhà hoạch định chính sách mà cả các nhà quản lý doanh nghiệp buộc phải nhìn nhận lại sự “khập khiễng quá đáng” đang diễn ra trên thị trường. Gần như mọi nhu cầu vốn của doanh nghiệp đã và đang đổ dồn lên hệ thống ngân hàng thương mại, trong khi thị trường chứng khoán mặc dù đã khai sinh gần một thập kỷ nhưng đến nay vẫn chưa thực sự “lớn nổi bằng người”? Đây thực chất là một dạng rủi ro tiềm ẩn về chính sách, đồng thời là thử thách lớn cho những nỗ lực điều phối nhiều chủ trương khác nhau hướng đến mục tiêu chung là ổn định kinh tế vĩ mô và vi mô.

Để có thể giảm lãi suất theo định hướng chung của Chính phủ, trong thời gian đến cần tập trung chỉ đạo xử lý đồng bộ một số vấn đề chính. Trước hết phải thực sự quán triệt quan điểm tôn trọng quy luật thị trường, áp dụng triệt để cơ chế lãi suất thỏa thuận trong hoạt động ngân hàng, xem đây là chìa khóa để giải quyết bài toán cung cầu tín dụng, qua đó tạo tiền đề đẩy nhanh tiến trình giảm lãi suất.

Cần phát huy vai trò bình ổn thị trường của hệ thống ngân hàng thương mại Nhà nước hoặc do Nhà nước chiếm cổ phần chi phối, kể cả các ngân hàng cổ phần có uy tín trong Hiệp hội ngân hàng để cùng nhau đồng thuận xác lập mức sàn hoặc trần lãi suất hợp lý, có khả năng dẫn dắt lãi suất thị trường đi theo chiều hướng tích cực nhằm kiềm chế sự gia tăng đi đến giảm dần lãi suất.
 
NHNN cần kiên trì với mục tiêu bình ổn giá trị và sức mua đồng nội tệ, hoàn thiện kỹ năng quản lý vĩ mô chính sách tiền tệ trong nền kinh tế thị trường hội nhập ngày càng cao, đặc biệt phải quán xuyến chặt chẽ, có hiệu quả mọi động thái gây ảnh hưởng bất lợi đến thị trường vốn để có biện pháp can thiệp kịp thời. Cuối cùng, điều quan trọng nhất trong điều hành chính sách hiện nay có lẽ không phải là cố gắng cắt giảm lãi suất đến một mức cụ thể nào đó mà cần nỗ lực tạo ra môi trường thuận lợi, những điều kiện cần và đủ để thị trường có đủ khả năng tự điều chỉnh lãi suất phù hợp với sức chịu đựng của nền kinh tế nói chung.

TÂM DÂN