Nóng, lạnh giá thép

Tổng cục Thống kê đã chính thức công bố chỉ số giá tiêu dùng (CPI) tháng 5-2010. Theo số liệu được công bố, dù không còn tăng đột biến như hồi tháng 4-2010 (2,51%) nhưng nhóm nhà ở và vật liệu xây dựng (bao gồm cả tiền thuê nhà ở, nước, chất đốt và vật liệu xây dựng) vẫn tăng 1,46% so với tháng trước đó và là nhóm tăng giá cao nhất trong 11 nhóm hàng hóa và dịch vụ được thống kê. Mặc dù thị trường vật liệu xây dựng cơ bản đã giảm nhiệt nhưng chỉ số nhóm này vẫn tăng là do điện, nước tăng giá.

Thế nhưng trên thực tế, thị trường thép vẫn nóng lạnh và luôn bất an. Sau khi leo lên mức 16,5 triệu đồng/tấn, hiện giá thép trên thị trường đang giảm mạnh. Hiệp hội Thép Việt Nam (VSA) cho biết, hàng loạt các công ty thành viên như Tổng Công ty Thép Việt Nam, Thép miền Nam, Thép Pomina, Thép Vinakyoe… đã thông báo giảm giá thép trong tháng 5-2010 với mức giảm trung bình từ 200-500 nghìn đồng/tấn. Đáng chú ý là giá thép giảm nhưng lượng tiêu thụ cũng giảm. Chỉ riêng trong tháng 4, tổng sản lượng thép của các doanh nghiệp sản xuất đạt 410 nghìn tấn nhưng chỉ tiêu thụ được 299 nghìn tấn, bằng 52% so với tháng 3. Các nhà sản xuất thừa nhận, sức tiêu thụ thép xây dựng trong tháng qua đã giảm từ 30 - 60%. Nguyên nhân của tình trạng trên được cho là do hiện tượng đầu cơ tích trữ thép trước đó khiến giá thép tăng cao. Nay các đại lý ào ạt bán ra khiến giá thép giảm mạnh.

Thậm chí, tổng đại lý bán thép đang tích cực “xả hàng” với giá còn thấp hơn cả trăm ngàn đồng so với giá thép nhà máy khiến các nhà máy từ chỗ sản xuất không kịp bán lại rơi vào tình trạng ế ẩm. Thị trường thép đang nóng lại có nguy cơ chuyển sang lạnh, khi cả giá thép và lượng tiêu thụ giảm mạnh.
Thép là một trong 5 mặt hàng thiết yếu được Nhà nước đưa vào diện bình ổn giá.
 
Tuy nhiên, sự nóng - lạnh bất thường của mặt hàng này thời gian qua cho thấy, cơ quan chức năng đã gần như bó tay với việc bình ổn. Việc thị trường thép tranh mua khi giá cao và tranh bán khi giá giảm phần nào cho thấy những bất ổn quanh câu chuyện quản lý giá thép hiện nay. Các chuyên gia thị trường nhận xét, các nhà thương mại rất nhạy bén, chỉ cần giá thế giới lên nhanh như vừa rồi, là ngay lập tức họ điều chỉnh giá tăng theo, mặc dù giá mua vào của nhà máy chưa hề tăng mạnh như vậy. Do đó, mới xảy ra tình trạng giá thép tại nhà máy thì tăng chẳng đáng là bao, trong khi giá bán lẻ thép trên thị trường lại cứ “tăng phi mã”.

Theo ông Nguyễn Tiến Nghi - Phó Chủ tịch VSA, bản chất của hiện tượng giá thép biến động bất thường không khó hiểu. Ngoài hệ thống phân phối nhiều tầng, nấc làm phát sinh chi phí, chính sự lạc hậu của hệ thống sản xuất đã làm ra sản phẩm thiếu sức cạnh tranh.  Trước hết là hiện tượng đầu tư manh mún, không theo quy hoạch, nhập khẩu chủ yếu công nghệ cũ, thế giới đã cấm và thải loại nên sản phẩm thép làm ra giá thành cao, thiếu sức cạnh tranh. Theo ông Nghi, đây là vấn đề nan giải của ngành thép và nếu cứ tiếp tục tình trạng này thì việc bình ổn giá thép là bất khả thi.

Ông Nguyễn Tiến Thỏa - Cục trưởng Cục Quản lý giá (Bộ Tài chính) thì cho rằng, để thép không bị đẩy giá lên qua các khâu trung gian, Bộ Tài chính sẽ kiến nghị Bộ Công thương về việc các nhà máy thép cần phải tổ chức khâu bán hàng hiệu quả. Mặt hàng thép phải được bán tới tận các công trình xây dựng, theo nhu cầu sử dụng; ngoài việc bán buôn, các nhà máy cần tăng cường hệ thống bán lẻ cho người tiêu dùng.

Ý kiến của nhà quản lý thì như vậy, nhưng trên thực tế, việc bình ổn thị trường thép còn khó khăn hơn nhiều. Ví như cơ quan chức năng chỉ có thể thực hiện các công việc kiểm tra, giám sát với các doanh nghiệp Nhà nước (DNNN), còn với các DN tư nhân hoặc DN có vốn đầu tư nước ngoài, công việc này gần như không thể. Trong khi đó, DNNN trong ngành thép lại chỉ chiếm có 30% thị phần. Đó là chưa kể, việc kiểm tra cũng mới chỉ dừng ở mức phạt hành chính vì chưa niêm yết giá mà thôi.

Sự bất ổn từ thị trường thép cho thấy các chính sách điều hành kinh tế chưa theo kịp với diễn biến nền kinh tế. Việc hậu kiểm trên lĩnh vực thương mại cũng như đá ném ao bèo khi mà mạng lưới quản lý thị trường căng mình trên quá nhiều “mặt trận”.

TRIỆU GIA PHÚC