Phát hiện "động trời" về đường dây buôn vũ khí mới từ châu Âu sang Syria

Các nước Đông Âu đã chấp thuận việc bán "kín đáo" số vũ khí trị giá hơn 1 tỷ euro cho các nước Trung Đông vốn được biết là vận chuyển vũ khí cho Syria.

Các tay súng của Jabhat al-Nusra mang theo súng trường tấn công

Tờ The Guardian dẫn nguồn một cuộc điều tra mới của nhóm phóng viên đến từ Mạng lưới báo cáo điều tra Balkan (BIRN) và Dự án báo cáo về tội phạm và tham nhũng có tổ chức (OCCRP) cho biết, giá trị của số vũ khí trên được cộng gộp trong vòng 4 năm. Hàng nghìn súng trường tấn công như AK-47, đạn súng cối, tên lửa, vũ khí chống tăng và súng máy hạng nặng đang được vận chuyển thông qua một tuyến đường vũ khí mới từ các nước Balkan sang bán đảo Ả Rập và các nước giáp biên giới với Syria. Đã có những nghi ngờ rằng, hầu hết các loại vũ khí này được chuyển đến Syria, nơi cuộc nội chiến kéo dài đã 5 năm.

Từ việc theo dõi dữ liệu xuất khẩu vũ khí, các báo cáo của Liên hợp quốc, theo dõi máy bay và các hợp đồng vũ khí, cuộc điều tra kéo dài 1 năm đã tiết lộ, con đường mà các loại vũ khí được đưa tới phía đông là từ Bosnia, Bulgaria, Croatia, Cộng hòa Séc, Montenegro, Slovakia, Serbia và Romania.

Kể từ khi cuộc xung đột Syria leo thang vào năm 2012, 8 quốc gia này đã được phê duyệt xuất khẩu vũ khí và đạn dược trị giá 1,2 tỷ euro cho Ả Rập Xê-út, Jordan, Các tiểu vương quốc Ả Rập (UEA) và Thổ Nhĩ Kỳ - những thị trường vũ khí chính của Syria và Yemen.

Trong quá khứ, khu vực này hầu như không có hồ sơ theo dõi việc mua vũ khí từ Trung và Đông Âu. Nhưng giao thương đã leo thang, với một số giao dịch "khủng" được thực hiện trong năm 2015.

Các giấy phép xuất khẩu vũ khí đã được cấp bất chấp lo ngại từ phía các chuyên gia và nội bộ chính phủ rằng, số vũ khí này có thể tới tay phe đối lập vũ trang Syria, vi phạm các thỏa thuận quốc gia, EU và các thỏa thuận quốc tế khác.

Các vũ khí và đạn dược từ Đông và Trung Âu hiện đang được các đơn vị Quân đội Syria tự do được phương Tây hậu thuẫn sử dụng, nhưng cũng nằm trong tay nhiều nhóm Hồi giáo cực đoan như Ansar al-Sham, Jabhat al-Nusra, Nhà nước Hồi giáo (IS), các nhóm chiến đấu cho tổng thống Syria Bashar al-Assad và các lực lượng Hồi giáo dòng Sunni tại Yemen. Dựa theo nguồn gốc và ngày sản xuất trên một số đạn dược, có thể thấy dây chuyền sản xuất gần đây nhất là năm 2015.

Trước những phát hiện của cuộc điều tra, Patrick Wilcken, nhà nghiên cứu về kiểm soát vũ khí tại Tổ chức Ân xá quốc tế và Bodil Valero, báo cáo viên nghị viện châu Âu về vũ khí cho biết, ít nhất một số lô hàng đã vi phạm quy định của EU, luật pháp quốc tế và quốc gia về xuất khẩu vũ khí.

Tuyến đường buôn vũ khí mới bắt đầu hoạt động vào mùa đông năm 2012, khi hàng chục máy bay chở các loại vũ khí từ thời Nam Tư được Ả Rập Xê-út mua rời Zagreb sang Jordan. Ngay sau đó, các vũ khí từ Croatia này đã xuất hiện ở Syria. Chính phủ Croatia liên tục bác bỏ việc vận chuyển vũ khí cho Syria, nhưng Robert Stephen Ford, Đại sứ Mỹ tại Syria từ năm 2011-2014 cho biết, Zagreb đã ký kết một thỏa thuận vào năm 2012 được Ả Rập Xê-út cấp vốn.

Nhưng đây mới chỉ là sự khởi đầu. Các nhà buôn vũ khí tại Đông Âu đã mua sắm vũ khí từ nước mình và môi giới bán vũ khí từ Ukraine sang Belarus, thậm chí còn tìm cả những hệ thống chống tăng được sản xuất từ thời Xô Viết.

Các tay súng của Quân đội Syria tự do đang chuẩn bị vũ khí.

Kể từ năm 2012, BIRN và OCCRP cho biết, số vũ khí trị giá 806 triệu euro đã được các nước Đông Âu chấp thuận đưa sang Ả Rập Xê-út. Jordan bảo đảm giấy phép xuất khẩu cho số vũ khí trị giá 155 triệu euro trong giai đoạn này, UAE mua 135 triệu và Thổ Nhĩ Kỳ mua 87 triệu, nâng giá trị tổng số vũ khí đã bán trong 4 năm lên 1,2 tỷ euro.

Trong một tài liệu bí mật mà BIRN và OCCRP có được vào tháng 11/2013, một quan chức cao cấp của Bộ Quốc phòng Serbia đã bày tỏ mối quan ngại rằng, số vũ khí giao cho Ả Rập Xê-út sẽ được chuyển sang Syria. Các loại vũ khí này được chuyển bằng đường hàng không và đường biển.

Bằng cách theo dõi sự di chuyển của máy bay và tàu, BIRN và OCCRP đã có thể lần theo dòng chảy của vũ khí trong thời gian thực. Phân tích chi tiết về lịch trình bay, lịch sử vận chuyển hàng hóa, dữ liệu theo dõi chuyến bay và các nguồn kiểm soát không lưu đã giúp xác định, gần 70 chuyến bay có khả năng mang  vũ khí đã được chở đến các vùng xung đột ở Trung Đông trong năm qua.

Thống kê bay của EU cung cấp thêm bằng chứng về quy mô của các hoạt động này. Các máy bay từ Bulgaria và Slovakia đã đưa hàng nghìn tấn hàng hóa không rõ chủng loại từ mùa hè năm 2014 đến cùng các căn cứ quân sự ở Ả Rập Xê-út và UAE.

Các vũ khí mà Ả Rập Xê-út, Thổ Nhĩ Kỳ, Jordan và UAE mua được đưa sang Syria qua hai trung tâm chỉ huy bí mật - được gọi là trung tâm hoạt động quân sự (MOCs) - ở Jordan và Thổ Nhĩ Kỳ, sau đó, chúng tiếp tục được vận chuyển bằng đường bộ hoặc đường không.

Ả Rập Xê-út và Thổ Nhĩ Kỳ được biết là đã cung cấp vũ khí trực tiếp cho các nhóm Hồi giáo không được Mỹ hỗ trợ. Washington cũng đã mua và giao số lượng lớn các trang thiết quân sự từ Trung và Đông Âu cho phe đối lập Syria nhằm chống lại sự lây lan của IS.

Các phân tích của BIRN và OCCRP dựa trên phương tiện truyền thông xã hội cho thấy, các vũ khí của Tiệp Khắc, Nam Tư, Serbia, Croatia và Bulgaria đang được sử dụng trong đào tạo và trên chiến trường Syria, Yemen và Libya.

Theo các chuyên gia thương mại vũ khí, việc bán vũ khí cho Ả-rập Xê-út và các nước khác để cung cấp cho phiến quân Syria có thể vi phạm pháp luật của quốc gia và Liên minh châu Âu, cũng như Hiệp ước thương mại quốc tế về vũ khí. Nhưng hiện không có cơ chế rõ ràng để trừng phạt những nước không tuân thủ các thỏa thuận pháp lý này.

Tháng 3 năm nay, Hà Lan trở thành quốc gia châu Âu đầu tiên ngừng xuất khẩu vũ khí cho Ả Rập Xê-út, trích dẫn các cuộc hành quyết lớn và thương vong dân sự tại Yemen.

Theo Hà nội mới