Số phận của Wagner và thủ lĩnh Prigozhin

Liên quan đến vụ máy bay rơi ở Nga tối 23-8, tính đến chiều 24-8, truyền thông nước này đa phần không đề cập liệu ông Yevgeny Prigozhin, người đứng đầu Tập đoàn Quân sự tư nhân Wagner thiệt mạng hay không, mà chỉ xác nhận cái tên “Prigozhin” nằm trong số hành khách trên máy bay gặp nạn. Nếu thông tin thủ lĩnh Wagner thiệt mạng là sự thật thì đây sẽ là bước ngoặt mang tính sống còn đối với tương lai lực lượng này.

Mảnh vỡ của máy bay nghi chở ông Prigozhin được tìm thấy gần địa điểm máy bay rơi ở vùng Tver, tây bắc nước Nga ngày 24-8. Ảnh: Reuters

Nhiều câu hỏi còn bỏ ngỏ

Ngày 24-8, TASS dẫn thông báo của Cơ quan Vận tải Hàng không Nga Rosaviatsia xác nhận, ông Prigozhin nằm trong số 10 người trên máy bay gặp nạn khi đang trên đường từ Moscow đến St. Petersburg. Theo dữ liệu sơ bộ, toàn bộ 10 người trên máy bay đều thiệt mạng. Theo truyền thông Mỹ, danh sách chuyến bay cũng có tên người đồng sáng lập Wagner Dmitry Utkin, một trong những cộng sự thân tín nhất của ông Prigozhin và là người điều hành lực lượng đặc biệt của Nga, cùng với ông Valery Chekalov, phó chỉ huy Wagner.

Ủy ban Điều tra Nga đang tiến hành điều tra hình sự hành vi phạm tội theo Bộ luật Hình sự Nga, trong đó xem xét khả năng diễn ra các vụ vi phạm quy định về an toàn và khai thác vận tải hàng không. Vụ tai nạn thực sự gây sốc bởi ông Prigozhin là nhân vật thu hút sự chú ý khi dẫn đầu vụ nổi loạn “tuần hành vì công lý” về Moscow tháng 6-2023. Hàng loạt nhận định trái chiều về số phận của ông Prigozhin lan truyền rầm rộ trên mạng xã hội, thậm chí có đồn đoán đây chỉ là màn “ve sầu thoát xác”. Một số nước phương Tây cũng “đồng thanh tương ứng” khi cho rằng, còn quá sớm để đưa ra bất cứ kết luận nào liên quan đến vụ rơi máy bay và số phận của ông Prigozhin.

Hoài nghi là điều khó tránh khỏi bởi lẽ Nga xác định ông Prigozhin trên máy bay Embraer Legacy 600 có số trên đuôi là RA-02795 trong khi FlightRadar24 tiết lộ chiếc máy bay khác cũng có liên kết với ông Prigozhin với số đuôi RA-02878 rời Moscow ngay sau chiếc Embraer Legacy 600 nhưng quay trở lại và hạ cánh an toàn. Thông tin này càng dấy lên đồn đoán rằng liệu ông Prigozhin có thực sự ở trên máy bay bị rơi hay ở máy bay thứ hai?! Ngoài ra, một số nguồn tin còn cho biết, ông Prigozhin thường thay đổi kế hoạch di chuyển trước “giờ G” trong các chuyến đi, qua đó càng củng cố “thuyết âm mưu” về khả năng Prigozhin có lẽ không thực sự gặp nạn. Trong khi đó, Tổng thống Mỹ Joe Biden cho biết, ông “không ngạc nhiên về việc ông Prigozhin có mặt trên chiếc máy bay gặp nạn”.

Tương lai của Wagner

Những diễn biến chóng vánh xoay quanh thủ lĩnh Prigozhin khiến dư luận đổ dồn sự quan tâm đến tương lai của Wagner. Nếu thông tin Wagner mất gần toàn bộ lãnh đạo chủ chốt sau vụ rơi máy bay thì rõ ràng đúng như nhận định của The Guardian rằng lực lượng này “chẳng còn gì cả”. Đến nay, đã xuất hiện những cái tên được suy đoán là nhân vật có thể thay thế ông Prigozhin, nhưng điều này cũng vẫn chưa chắc chắn.

Thành lập năm 2014, Wagner từng hoạt động ở các nước như Syria, Libya và Cộng hòa Trung Phi. Sau cuộc nổi loạn ở Nga tháng 6-2023, Wagner không tham gia chiến dịch quân sự đặc biệt của Nga ở Ukraine và sau đó đồn trú tại Belarus. Ông Prigozhin và Wagner nói chung bị Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương cho là mối đe dọa vô cùng nguy hiểm khi đồn trú ở Belarus cũng như các hoạt động tại châu Phi. Chính phủ Anh đang xem xét đưa Wagner vào danh sách các tổ chức khủng bố quốc tế. Washington cáo buộc Prigozhin can thiệp vào cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ năm 2016 và giúp dàn dựng sự ra đi của lực lượng gìn giữ hòa bình Liên Hợp Quốc tại Mali. Phương Tây đang tính toán kế hoạch ngăn chặn sự phát triển của Wagner do lo sợ lợi ích của mình bị đe dọa.

Do vai trò nổi bật của Wagner trong hoạt động quân sự của Nga ở Ukraine suy giảm nghiêm trọng sau cuộc nổi loạn chóng vánh khó hiểu ở Nga, ông Prigozhin đã cố gắng gầy dựng lại sức ảnh hưởng thông qua sự hiện diệnở châu Phi. Mới đây, ông tuyên bố “có vai trò mới” và “sẽ làm cho nước Nga vĩ đại”?!
Tháng 6-2023, Sky News dẫn lời Phó Nguyên soái Lực lượng Không quân Anh Sean Bell nhận định: “Nếu Wagner thiếu vai trò của Prigozhin thì thật khó để biết tập đoàn này sẽ tồn tại thế nào”. Rõ ràng, tầm ảnh hưởng của Wagner chắc chắn không còn như trước kia. Trong khi đó, bà Rama Yade tại Hội đồng Đại Tây Dương cho rằng, cho dù ông Prigozhin thiệt mạng, Nga sẽ không thay đổi các kế hoạch của mình. Ngoại trưởng Nga Sergei Lavrov tiết lộ, Wagner vẫn duy trì hiện diện tại châu Phi. Có thể nói, số phận của thủ lĩnh Prigozhin và tương lai Wagner vẫn còn là câu hỏi lớn ở phía trước mà Ủy ban Điều tra Liên bang Nga và những thành viên chủ chốt còn lại của Wagner sẽ hóa giải trong thời gian đến.

TUYẾT MINH - THƯ LÊ