Một nghiên cứu mới cho thấy đất tại một số thành phố lớn của Trung Quốc và các nước khác đang chìm dần do các tác động của con người. Điều này khiến các khu vực ven biển có nguy cơ xảy ra lũ lụt và mực nước biển dâng cao hơn.
Nghiên cứu do một nhóm các nhà khoa học thuộc Đại học Sư phạm Hoa Nam (Trung Quốc) thực hiện vừa được công bố trên tạp chí Science cho thấy, 45% số khu đô thị của Trung Quốc, chiếm 29% dân số cả nước, đang chìm với tốc độ hơn 3mm mỗi năm. Điều này tương đương rằng 270 triệu người đang sống trên vùng đất bị lún, trong đó có 67 triệu người đang sống trên vùng đất bị “chìm” nhanh hơn 10mm mỗi năm.
Khai thác nước ngầm tràn lan, xây nhiều nhà cao tầng
CNN dẫn lời giới nghiên cứu cho biết, việc khai thác nước ngầm tràn lan là một trong những yếu tố chính gây ra hiện tượng sụt lún này. Các thành phố đã bơm nước từ các tầng ngậm nước ngầm nhanh hơn mức nó kịp phục hồi và tình hình trở nên càng trầm trọng khi biến đổi khí hậu gây ra hạn hán nặng nề hơn. Việc khai thác quá mức làm giảm mực nước ngầm và khiến vùng đất phía trên bị lún xuống.
Ngoài ra, đất cũng đang bị lún xuống do sức nặng của các thành phố ngày càng tăng. Đất có thể bị nén lại một cách tự nhiên do sức nặng của trầm tích tích tụ theo thời gian và từ các tòa nhà cao tầng nặng đè ép xuống mặt đất, khiến đất liên tục chìm xuống. Nhà nghiên cứu Ao Zurui, trưởng nhóm nghiên cứu, cho rằng, với dân số thành thị tại Trung Quốc vượt mức 900 triệu người, một phần nhỏ diện tích đất bị sụt xuống cũng đe dọa cuộc sống vùng đô thị.
Tác động của sụt lún thường nghiêm trọng hơn ở khu vực dọc theo bờ biển. Nghiên cứu cho thấy khoảng 1/4 khu vực ven biển của Trung Quốc sẽ thấp hơn mực nước biển do sụt lún và mực nước biển dâng cao. Sự kết hợp này khiến nhiều đất đai, con người và tài sản bị ảnh hưởng bởi lũ lụt tàn phá. Sụt lún khiến Trung Quốc thiệt hại khoảng 1,04 tỷ USD hằng năm.
Sụt lún đất không chỉ là vấn đề riêng ở Trung Quốc mà cũng là mô hình thu nhỏ của những gì đang xảy ra khắp thế giới. Theo Reuters, nghiên cứu công bố hồi tháng 2-2024 cho thấy, khoảng 6,3 triệu km2 đất đai toàn cầu đang gặp nguy cơ. Trong số 44 thành phố lớn ven biển đang chịu tình trạng sụt lún, có 30 thành phố tại châu Á, theo một nghiên cứu năm 2022 tại Singapore. Trong số những nước bị ảnh hưởng nặng nhất là Indonesia, với phần lớn diện tích thủ đô Jakarta thấp hơn mực nước biển. Tại Mỹ, hàng chục thành phố ven biển, trong đó có thành phố New York, cũng đang chìm dần. Ở Hà Lan, 25% đất đai đã chìm xuống thấp hơn mực nước biển. Và Mexico có lẽ là thành phố sụt lún nhanh nhất thế giới, khi đất đang chìm xuống với tốc độ lên tới 50cm mỗi năm.
Biện pháp khắc phục
Một số khu vực ven biển ở Trung Quốc đã xây dựng hệ thống bảo vệ vật lý khỏi nguy cơ ngập lụt ngày càng tăng. Thượng Hải đã xây dựng được hệ thống đê ấn tượng cao hàng mét. Ông Shengli Tao, đồng tác giả nghiên cứu cho biết, các hệ thống đê ven biển khổng lồ như vậy sẽ làm giảm phần lớn nguy cơ bị ngập lụt ngay cả khi đất bị sụt lún và mực nước biển dâng cao.
Chính phủ Trung Quốc đang giải quyết vấn đề sụt lún và chìm dần bằng một số cách, gồm thực thi luật nghiêm ngặt để kiểm soát việc bơm nước ngầm trong vài năm qua. Thượng Hải và các khu vực xung quanh đã hạn chế khai thác nước ngầm, điều này đã làm chậm tốc độ sụt lún của khu vực. Trung Quốc cũng đã bơm nước từ sông Dương Tử ở miền nam đến miền bắc Trung Quốc, gồm cả Bắc Kinh, nơi đang bị thiếu nước. Nghiên cứu cho thấy, dự án ngăn chặn nhu cầu bơm nước ngầm quá mức đã phần nào giảm nhẹ tình trạng sụt lún đất ở Bắc Kinh. “Nỗ lực của Chính phủ Trung Quốc sẽ giải quyết vấn đề sụt lún đất. Song, cần tiếp tục kiểm soát việc khai thác nước ngầm ở các thành phố lớn và liên tục duy trì hệ thống đê điều ở các vùng đất ven biển”, ông Shengli Tao nhấn mạnh.
GIA NGHI
