Sau khi hiện tượng El Nino kết thúc, La Nina được cho là sắp diễn ra và dự kiến gây thêm nhiều biến động thời tiết toàn cầu. Hiện tượng khí hậu này được nhận định sẽ gây ra thời tiết cực đoan như hạn hán, lũ lụt và bão lớn ở nhiều nơi trên thế giới trong năm nay.
 |
| Lũ lụt tàn khốc ở Kenya vào đầu năm nay sau nhiều tuần mưa bất thường cộng thêm ảnh hưởng từ El Nino. Ảnh: AFP |
Hiện tại, chúng ta đang ở giai đoạn trung lập, không El Nino mà cũng chẳng La Nina, nhưng La Nina dự kiến bắt đầu trong vài tháng tới, với 70% xác suất xuất hiện từ nay cho đến tháng 10-2024, theo Cơ quan Quản lý Khí quyển và Đại dương Quốc gia (NOAA) của Mỹ.
Tần suất và dự báo
El Nino và La Nina là hai trạng thái đối lập của hiện tượng khí hậu tự nhiên được gọi là El Nino - Dao động phương Nam (ENSO). Hiện tượng này được các ngư dân Peru phát hiện trước tiên vào thế kỷ 17 khi họ nhận thấy nước biển ở bờ tây châu Mỹ ấm lên bất thường vào mùa đông và gọi đó là “El Nino de Navidad”. Nhìn chung El Nino xảy ra khi nhiệt độ nước ở Thái Bình Dương tăng ít nhất 0,5oC so với nhiệt độ trung bình trong 3 tháng hoặc hơn. Ngược lại, La Nina xảy ra khi nhiệt độ giảm xuống cùng mức đó. Sự biến đổi này tác động sâu rộng đến hệ thống thời tiết toàn cầu.
Trong điều kiện bình thường, gió mậu dịch ở Thái Bình Dương thổi về phía tây dọc theo đường xích đạo, đẩy nước ấm từ Nam Mỹ về phía châu Á và khiến nước lạnh dâng lên từ độ sâu trong một quá trình gọi là nước trồi (upwelling). Nhưng trong giai đoạn El Nino, gió mậu dịch yếu đi hoặc đảo ngược, sẽ đẩy nước ấm trở lại phía đông. Trong giai đoạn La Nina, gió mậu dịch lại trở nên mạnh hơn, đẩy dòng nước ấm về phía tây và mang nhiều nước lạnh hơn lên bề mặt ở phía đông Thái Bình Dương. Những biến đổi nhỏ này về nhiệt độ nước biển kéo theo thay đổi lớn trong khí quyển, gây ra những hiện tượng thời tiết cực đoan như hạn hán, lũ lụt, sóng nhiệt và bão.
Chu kỳ ENSO xuất hiện đều đặn từ 3 đến 7 năm một lần, với các giai đoạn “trung tính” xen kẽ giữa hai thái cực. Sự thay đổi này làm gián đoạn các mùa trên khắp hành tinh và thường kéo dài từ 12 đến 18 tháng, nhưng đôi khi có thể kéo dài hàng năm. Kể từ năm 1900, nhân loại ghi nhận ít nhất 30 giai đoạn El Nino và 24 giai đoạn La Nina. Những năm El Nino mạnh nhất là 1982, 1997, 2014 và 2023, trong khi giai đoạn La Nina dài nhất là từ năm 2020 đến đầu năm 2023.
Thời tiết cực đoan hơn nữa?
La Nina thường gây ra thời tiết ẩm ướt hơn bình thường ở Indonesia, phía bắc Australia và Malaysia. Ở Ấn Độ, La Nina có thể khiến mùa mưa lớn hơn và các trận lũ lụt nghiêm trọng hơn, như đã nhiều lần xảy ra trong quá khứ. Năm nay dự báo cũng sẽ có những biến động tương tự, đe dọa cuộc sống và sinh kế của hàng triệu người dân nơi đây. Trong khi đó, ở Đông Phi, nơi nhiều cộng đồng đang phải đối mặt với hạn hán kéo dài, La Nina có thể khiến tình hình thêm nghiêm trọng.
Giới khoa học nhận định, ảnh hưởng của hiện tượng khí hậu này đều có thể cảm nhận khắp thế giới. Ở Bắc Mỹ, La Nina thường làm tăng cường độ và số lượng các cơn bão nhiệt đới. Theo đó trong mùa bão năm nay, khu vực này có thể phải chứng kiến nhiều cơn bão mạnh, gây thiệt hại nghiêm trọng về người và của. Thống kê cho thấy, năm 2020 chứng kiến mùa bão hoạt động mạnh nhất từng được ghi nhận, và năm 2021 cũng có nhiều cơn bão nhiệt đới tàn phá Mỹ và vùng Caribe. Ngoài ra, La Nina cũng có thể ảnh hưởng đến mùa đông ở Anh, khiến các mùa đông ở đây lạnh và ẩm ướt hơn…
La Nina là hiện tượng khí hậu phức tạp với tác động sâu rộng và không dễ dàng dự báo. Trong năm nay, chúng ta có thể thấy thêm nhiều biến động thời tiết, từ hạn hán đến lũ lụt và bão lớn. Việc hiểu rõ hơn về La Nina giúp chúng ta chuẩn bị tốt hơn cho thay đổi khí hậu sắp tới và đối phó với thách thức mà hiện tượng này gây ra.
| Hy vọng và thách thức Dù La Nina có thể giúp giảm nhiệt độ toàn cầu tạm thời, sự thay đổi này vẫn là không đủ để chống lại xu hướng ấm lên của trái đất do biến đổi khí hậu. Năm 2023 là năm nóng nhất trong lịch sử, và hiện tượng La Nina có thể chỉ mang lại “quãng nghỉ ngắn” trước khi nhiệt độ tiếp tục tăng lên. Giới khoa học hy vọng La Nina có thể giúp hạ nhiệt độ toàn cầu trong ngắn hạn. Tuy nhiên, việc này không bảo đảm sự giảm nhiệt độ về lâu dài. Theo TS. Neven Fuckar từ Đại học Oxford, “La Nina có thể phát triển nhanh chóng và làm giảm nhiệt độ toàn cầu, nhưng đó không phải là điều chắc chắn vì hệ thống khí hậu rất phức tạp và không thể đoán trước”. TS. Simon Boxall từ Đại học Southampton cho rằng, việc dự báo chính xác thời điểm và cường độ của El Nino và La Nina vẫn là thách thức lớn đối với khoa học khí hậu. “Chúng tôi biết từ dữ liệu vệ tinh, từ lịch sử, và từ các phép đo rất chi tiết mà chúng tôi có thể thực hiện với các đại dương rằng: không có quy luật rõ ràng khi nào El Nino và La Nina xảy ra. Tôi không nghĩ là chúng ta đã biết được nguyên nhân gốc rễ nào đã gây ra hiện tượng El Nino “, ông nói với Telegraph. |
TRẦN ĐẮC LUÂN
