Mối quan hệ giữa Nga với Syria đã được thiết lập rất lâu vào năm 1944, khi Thế chiến 2 chưa kết thúc. Suốt 80 năm đó, quan hệ này trải qua những bước thăng trầm do sự biến thiên của lịch sử, nhất là ở Trung Đông vốn là mảnh đất màu mỡ cho các cường quốc cạnh tranh mang tính chiến lược và luôn là “chảo lửa” xung đột kể từ sau năm 1945.
Tuy nhiên, cách đây gần 10 năm, trong bối cảnh Syria đối mặt “cuộc cách mạng màu”, phe chống chính quyền của Tổng thống Bashar al-Assad do phương Tây hỗ trợ đắc lực nổi dậy tạo cuộc nội chiến đẫm máu kéo dài, cùng với đó là lực lượng khủng bố Al-Qaeda và Tổ chức Nhà nước Hồi giáo (IS) tự xưng trỗi dậy chiếm quyền ở nhiều khu vực. Quân đội Chính phủ có lúc yếu thế tưởng chừng như tan vỡ thì một bước ngoặc quan hệ hai bên xuất hiện khi đáp lời kêu gọi của chính quyền Syria, Nga đưa quân vào nước này tháng 9-2015.
Với sự hỗ trợ mạnh mẽ của quân đội Nga, cũng như sự giúp đỡ to lớn của một số lực lượng khác, quân đội trung thành với Tổng thống Assad giành chiến thắng lớn tại nhiều khu vực vốn là sào huyệt của phe nổi dậy và lực lượng khủng bố, từng bước củng cố quyền lực. Chỉ chưa đầy 6 tháng sau đó, Nga tuyên bố rút các lực lượng quân sự chính ra khỏi Syria với lý do các mục tiêu của chiến dịch chống khủng bố hầu như được hoàn thành. Nga chỉ duy trì ở Syria một lực lượng vừa đủ tại hai căn cứ không quân và hải quân để theo dõi thực hiện lệnh ngừng bắn ở Syria và tiêu trừ phần tử khủng bố. Cuộc chiến chống khủng bố ở Syria từ đó đi theo chiều hướng có lợi cho chính quyền của Tổng thống Assad.
Như vậy, kế hoạch thay đổi chế độ ở Syria của phương Tây thông qua “cuộc cách mạng màu” có thể coi là đã thất bại. Với tiền bạc, nhân lực, vật lực mà phương Tây và một số nước khác trong khu vực đổ vào cho lực lượng đối lập với mục tiêu lật đổ chính quyền Tổng thống Assad không đạt được. Đổi lại, chính các nước phương Tây còn bị đe dọa bởi những hiểm họa lớn nảy sinh từ cuộc chiến ở Syria với những tay súng Hồi giáo cuồng tín đi theo lời kêu gọi của Al- Qaeda và IS nay quay trở về chính quốc.
Có thể nói, sự can dự của Nga tại Syria đặt dấu chấm hết cho mọi toan tính bất lợi cho Chính phủ Syria. Đây cũng là quốc gia duy nhất ở Trung Đông mà chính phủ đang nắm quyền không bị “cuộc cách mạng màu” làm cho sụp đổ mà ngược lại vẫn tiếp tục ổn định tình hình trên chiến trường và giúp quân đội Syria chiếm thế thượng phong để bảo vệ chủ quyền đất nước. Thậm chí, Nga và Syria đi trước một bước mang tính chiến lược khi cùng lập hệ thống phòng không chung và bảo vệ bờ biển. Ngoài ra, hai nước còn xây dựng mối quan hệ lên tầm đặc biệt trong mọi lĩnh vực. Mức độ hợp tác cao của các mối quan hệ này giúp Damascus chiến thắng khủng bố, giải phóng phần lớn các khu vực và giữ vững vị thế chính quyền do Tổng thống Assad lãnh đạo.
Ở khía cạnh khác, quyết định can thiệp của Nga vào Syria là theo đề nghị của một chính quyền hợp pháp do dân bầu ra và cũng là cách để Moscow bảo đảm an toàn cho các căn cứ của Nga tại nước này. Đồng thời, nhằm xây dựng phòng tuyến chống khủng bố từ xa khi Al- Qaeda và IS muốn tiến lên phía bắc, tức là lên đến lãnh thổ Nga, vùng Kavkaz. Nó cũng giúp Nga gia tăng đáng kể sức ảnh hưởng về địa chính trị, đưa họ trở thành nhân tố chính trong Trung Đông, khi Mỹ đang chuyển hướng sang Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương. Qua đó, Nga muốn chứng tỏ với thế giới là đã trở lại ván cờ Trung Đông, là đối tác không thể thiếu trong mọi vấn đề, trong mọi giải pháp, từ chính trị cho đến quân sự.
Đánh giá về 80 năm quan hệ Nga-Syria, nhất là bước ngoặt trong quan hệ thập niên gần đây, theo TASS, ngày 21-7, Tổng thống Nga Vladimir Putin trong bức điện chúc mừng người đồng cấp Syria viết: “Nga sẽ tiếp tục hỗ trợ Chính phủ Cộng hòa Arab Syria trong công cuộc bảo vệ chủ quyền quốc gia, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ, bảo đảm an ninh quốc gia và ổn định chính trị nội bộ. Sự phát triển hơn nữa của toàn bộ mối quan hệ toàn diện Nga-Syria đáp ứng đầy đủ lợi ích của nhân dân hai nước, phù hợp với mục tiêu củng cố hòa bình và ổn định ở cấp khu vực và quốc tế”. Tổng thống Assad cũng lên tiếng nhấn mạnh, chính sách của Nga khẳng định vị thế của nước này là lực lượng vì hòa bình, góp phần ổn định trong khu vực và thế giới.
LÊ MINH HÙNG
