Tốt nghiệp THPT xong ai cũng thiết tha vào ĐH-CĐ, chẳng mấy ai muốn học nghề, nhưng hàng chục ngàn cử nhân ra trường không có việc làm... Những bất cập này được nêu ra hội thảo “Tăng cường phân luồng học nghề sau trung học” do Bộ LĐ-TB&XH tổ chức tại Đà Nẵng ngày 26-3. Nhiều giải pháp được đưa ra, trong đó nổi cộm là công tác phân luồng học nghề sau THPT.
 |
| Một giờ thực hành tại Trường CĐ Nghề Đà Nẵng. Ảnh: PHƯƠNG TRÀ |
Trường nghề đang phải “chạy, khuyến mãi, vận động”
Theo báo cáo của Bộ LĐ-TB&XH, cả nước hiện có hơn 72.000 cử nhân không có việc làm. Trong khi đó, thực tế đáng buồn là các cơ sở đào tạo nghề đang phải “chạy, khuyến mãi, vận động…” để tuyển sinh học nghề. Chi phí tốn kém, không tuyển sinh được đã đành nhưng hình thành sự phân biệt vô hình giữa hệ đào tạo hàn lâm (các trường ĐH, CĐ, TCCN thuộc Bộ GD-ĐT) và hệ dạy nghề (thuộc Tổng cục Dạy nghề, Bộ LĐ-TB&XH), gây bức xúc trong xã hội.
“Như vậy, tình trạng lãng phí của cải vật chất trong quá trình đào tạo rất lớn. Nhưng lãng phí lớn hơn là người lao động tiếp tục phải đi học nghề để tìm việc làm, làm việc trái nghề và công sức sau 3-4 năm học bỏ phí”, Thứ trưởng Bộ LĐ-TB&XH Nguyễn Ngọc Phi nói. Cũng theo ông Phi, năng suất lao động Việt Nam rất thấp, chẳng hạn so với Thái Lan, năng suất lao động của Việt Nam thấp hơn 36 lần, so với Nhật Bản thì thấp hơn 132 lần. Năng suất lao động phụ thuộc nhiều yếu tố nhưng ở Việt Nam, năng suất lao động liên quan quan trọng đến chất lượng đào tạo nguồn nhân lực.
“Hiện nay cơ cấu nguồn nhân lực của chúng ta đã vỡ chứ không còn là nguy cơ. Chính bất cập trong phân luồng đã làm cơ cấu nhân lực của nước ta không đáp ứng được yêu cầu phát triển của nền kinh tế. Vì vậy, tốc độ tăng trưởng của chúng ta đang chậm dần và tụt hậu so với khu vực và trên thế giới”, TS Nguyễn Đắc Hưng, Vụ trưởng Vụ Giáo dục và đào tạo, dạy nghề thuộc Ban Tuyên giáo Trung ương, nhìn nhận. Cũng theo ông Hưng, nguyên nhân thì nhiều nhưng rõ nét nhất là hiện nay còn thiếu chính sách đối với học sinh học nghề nên khó thu hút các em vào học. Thêm nữa là hệ thống giáo dục cứng nhắc, chương trình đào tạo trung cấp và CĐ đều khó liên thông. Theo nhiều đại biểu, nguyên nhân quan trọng nữa là việc đào tạo tràn lan, không theo nhu cầu dẫn đến “thừa thầy, thiếu thợ”.
Tại Đà Nẵng, theo thống kê của Sở GD-ĐT, toàn thành phố có 5 trường TCCN tư thục, 3 trường TCCN của bộ, ngành và 13 trường ĐH, CĐ có đào tạo hệ TCCN đang hoạt động, với tổng số gần 15.000 học sinh các ngành đào tạo. Trong số ấy, hằng năm học sinh ra trường khoảng 7.000 em.
Ngoài số lượng trường TCCN nói trên, hiện nay trên địa bàn Đà Nẵng có hơn 30 trường ĐH, CĐ công lập lẫn tư thục đang hoạt động, với nguồn tuyển mỗi năm khoảng 50.000 sinh viên. Trung bình mỗi trường tuyển trên 1.000 sinh viên/năm học. Và con số này nếu nhẩm tính trên phạm vi cả nước là không nhỏ.
Cần chính sách phân luồng hợp lý
Theo số liệu của Viện Nghiên cứu khoa học dạy nghề, hiện mỗi năm nước ta có khoảng hơn 1,2 triệu học sinh tốt nghiệp THCS nhưng khoảng 90 - 95% học sinh tốt nghiệp THCS vào học THPT, nghĩa là chỉ có 5 - 10% vào học các cơ sở dạy nghề hoặc ra thị trường lao động làm lao động giản đơn. Bên cạnh đó, cũng có gần 1 triệu học sinh tốt nghiệp THPT mỗi năm; khoảng hơn 80% tham gia thi ĐH, CĐ, TCCN và chỉ 10% học nghề; còn lại là tham gia thị trường lao động hoặc ở nhà chờ năm sau thi tiếp. Như vậy, việc phân luồng để học sinh sau khi tốt nghiệp tiếp tục được giáo dục và đào tạo theo những khuynh hướng, ngành học khác nhau phù hợp nguyện vọng, năng lực học sinh và nhu cầu xã hội hoặc tham gia thị trường lao động là việc làm cần thiết, cấp bách nhưng vẫn chưa thực hiện được.
“Để phân luồng hiệu quả, việc mở các trường ĐH, trường THPT cùng chỉ tiêu tuyển sinh hằng năm cần theo tỷ lệ muốn phân luồng và phải được thực hiện nghiêm túc. Chẳng hạn, nếu muốn 30% học sinh học xong bậc THCS vào học trường nghề thì chỉ tiêu tuyển của các trường THPT trên địa bàn tỉnh, thành phố chỉ nên nhận 70%. Và nếu muốn khoảng 50% học sinh sau tốt nghiệp THPT vào học nghề thì chỉ tiêu tuyển các trường ĐH chỉ nên dừng ở mức 50%”, ông Phan Tiềm, Hiệu trưởng Trường CĐ nghề Chu Lai - Trường Hải, đề xuất. Ý kiến được nhiều đại biểu tán đồng nhất là Chính phủ phải có chính sách rõ ràng, cụ thể trong việc phân luồng. “Để phân luồng hiệu quả, Bộ LĐ-TB&XH và Bộ GD-ĐT phải tham mưu cho Chính phủ có chính sách phân luồng rõ ràng để các địa phương theo đó mà thực hiện, tránh tình trạng nói chung chung mà không hiệu quả”, ông Nguyễn Xuân Quang, Phó Giám đốc Sở LĐ-TB&XH tỉnh Thừa Thiên-Huế, nói.
PHƯƠNG TRÀ
