Thư viện - công viên

Sân thư viện Đà Nẵng - một không gian lý tưởng cho người đọc.

Không chỉ dừng lại với kiểu “thư viện tĩnh”, Thư viện Đà Nẵng đã đặt ra mục tiêu không phải phục vụ cái mình có, mà phải phục vụ cái mà bạn đọc cần. Để đáp ứng được phần nào nhu cầu của bạn đọc, Thư viện Đà Nẵng đã có cách làm rất mới: 9 nhân viên của Phòng Công tác bạn đọc đã luân phiên nhau đưa kho sách luân chuyển (hiện nay có 7.100 đầu sách) đến phục vụ bạn đọc các cơ sở.
Đà Nẵng với dân số trên 800 nghìn người, trong số ấy có bao nhiêu người thích đọc sách? Đây vẫn là câu hỏi còn bỏ ngỏ với những người làm công tác phục vụ bạn đọc và cả những công ty, chi nhánh văn hóa phẩm có mặt trên địa bàn.

Từ trước đến nay, chưa có một Hội chợ sách, ngày hội đọc sách nào được tổ chức cho bạn đọc; cũng như thư viện chưa thể tổ chức nói chuyện chuyên đề với bạn đọc về tác giả, tác phẩm. Những người như cô Xuân xem nghề thư viện như cái nghiệp, luôn ám ảnh với sách, cứ băn khoăn không biết mình phục vụ có bị sót ai không; và đang trong giai đoạn sách, báo bị nhiều loại hình văn hóa khác “lấn át” thì bạn đọc có còn quan tâm đến văn hóa đọc nữa không?

Công viên văn hóa đọc

Ông Hà Xuân Đào, Giám đốc Thư viện Đà Nẵng: “Thư viện phải là nơi cận trung tâm, gần người dân để phục vụ bạn đọc tốt hơn-chủ yếu là học sinh, sinh viên và cán bộ về hưu. Sự thu hút sẽ gặp trắc trở nếu thư viện xa trung tâm, xa người dân, không có một môi trường lý tưởng, không ồn ào, có nhiều cây xanh, mang đậm dấu ấn lịch sử như hiện nay. Hiện nay tri thức có, nhưng “bó” lại để đó, chúng tôi thấy có tội với người dân, vì tri thức thì phải được phổ cập liên tục để phục vụ nhiều người”.

Sau ngày thành phố được giải phóng đến những năm cuối của thế kỷ 20, các thư viện đón rất đông bạn đọc. Bây giờ người đọc bắt đầu thưa thớt. Công việc đòi hỏi mỗi cán bộ thư viện phải biết bạn đọc là ai, phải biết cách cho bạn đọc biết ở Đà Nẵng tồn tại một không gian lý tưởng rợp bóng cây xanh và cả một kho kiến thức đáp ứng tất cả những mong muốn của bạn. Vì khi các loại hình văn hóa khác đã trở nên nhàm chán, không còn thỏa mãn được nhu cầu của mọi người, thì thư viện phải là nơi không thể bỏ qua.

Cô Nguyễn Thị Xuân còn đưa cho chúng tôi một câu như là quan điểm sống của cô và có thể là lời khuyên với bạn- “đọc và học gắn liền nhau, không bao giờ thừa, không bao giờ già”.Có một điều may mắn là rất nhiều thanh - thiếu nhi hiện nay rất đam mê đọc sách. Phòng đọc Thiếu nhi mới ra đời 4 năm nay được xem là phát triển nhất trong số các phòng chức năng khác. Hiện nay phòng có 9.924 đầu sách, quản lý 870 thẻ mượn, đã bắt đầu có dấu hiệu quá tải, nhất là khi sắp vào hè. Mùa hè năm 2007, thư viện đã tổ chức Lễ phát động phong trào đọc sách thu hút gần 400 em tham gia (dù lễ trao thưởng cho những em đến thường xuyên, đọc nhiều nhất để kích thích niềm đam mê đọc sách của các em chỉ trao cho 3 em!).

Nhưng sau đó, có gần 1.000 bạn đọc nhỏ tuổi đã đến với thế giới sách mà phòng chứa rộng chưa đầy 100m² này. Chị Mai Đình Phố Châu, nhân viên Phòng đọc Thiếu nhi, người suốt những năm tuổi thơ và cả quãng thời gian làm sinh viên xem Thư viện Đà Nẵng là nơi chốn đi về của mình, đã quyết định gắn bó với nghề thư viện, dù ngành học tiếng Pháp của chị có thể là cơ hội để có thu nhập lớn hơn. Đủ biết trẻ con, có yêu sách hay không, cũng cần có nền tảng, có người dẫn dắt, vì sau này các em có đam mê sách hay không hình thành ở lứa tuổi trắng như tờ giấy ấy.

Phải mở cửa thật nhiều giờ trong ngày để phục vụ tất cả mọi người, nhưng trên thực tế, Thư viện Đà Nẵng (cũng như nhiều thư viện khác trên cả nước) lại phục vụ theo giờ hành chính, nên việc chỉ có một bộ phận bạn đọc đến đây cũng là điều hiển nhiên.

Ban giám đốc Thư viện đã có ý định phân ca ngoài giờ mở cửa quy định, mở cửa cả ban đêm, trong ngày lễ, ngày nghỉ. 4 năm nay, những ý kiến trên đều có trong tờ trình gửi cơ quan chủ quản là Sở Văn hóa - Thông tin (nay là Sở Văn hóa - Thể thao và Du lịch), nhưng chưa được chấp nhận.  

Phòng đọc sách thiếu nhi - nơi nuôi dưỡng niềm đam mê sách cho các thế hệ tương lai.

Không “bó gối” vì tờ trình đó (đề nghị đi kèm là tăng thêm kinh phí, con người), Thư viện quyết định mở cửa ngày thứ 7 (nhân viên không có thêm phụ cấp) để phục vụ bạn đọc tốt hơn. Sự đổi mới này đã nhận được hưởng ứng của rất nhiều người.

Ngoài đọc sách, mỗi người có thể xem thư viện là một công viên - công viên văn hóa đọc. Có tri thức thì không bao giờ thừa, ai cũng sẽ trở nên giàu có hơn về tâm hồn, trí tuệ. Nhưng. Giá như không có chữ “nhưng” đầy khúc mắc ấy, mảnh đất “đắc địa” cho sự học, sự phát triển trí tuệ và tài năng của người dân thành phố có cơ hội tiến xa hơn.

Quy hoạch “treo” Thư viện thành phố?

Tổng diện tích xây dựng của Thư viện Đà Nẵng là 1.300 m², trong đó 245m² là diện tích làm việc, 1.092m² còn lại vừa là phòng đọc và kho sách (từ năm 2003 đến nay tăng thêm khoảng 100m2 phòng đọc sách thiếu nhi). Phòng ốc không tăng, trong khi mỗi năm bổ sung một lượng sách, báo rất lớn, từ 4.000-6.000 đầu sách, 260 loại báo và tạp chí (con số quản lý của thư viện hiện nay là 160 nghìn đầu sách và 300 loại báo, tạp chí lưu kho). Trong điều kiện đó, phòng đọc đã phải bó lại đến 20 nghìn bản sách, không phục vụ cho bạn đọc; phòng mượn cũng phải bó những sách ít luân chuyển (ít hơn 5 năm); phòng đọc báo cũng phải bó báo dù ở đây bạn đọc rất đông và có nhu cầu với những tờ báo, tạp chí đã cũ, điều này khiến thư viện rất khó xử, nhưng cũng phải chấp nhận thực tế này.

Chính quyền thành phố đã có chủ trương di dời Thư viện Đà Nẵng để xây dựng một Trung tâm thương mại cao ốc văn phòng - khách sạn cao cấp, và đã có nhiều ý kiến phản đối từ người dân, từ những kiến trúc sư, từ những người yêu mến và tâm huyết với công trình kiến trúc này. Chủ trương được “để đó” đã 4 năm nay. Năm 2007, thành phố tổ chức cuộc thi thiết kế thư viện mới và công bố số vốn đầu tư lên đến 70 tỷ đồng. Nhưng đến nay câu hỏi đi hay ở, bao giờ đi vẫn chưa được trả lời xác đáng. Thư viện Đà Nẵng như đang trong tình trạng quy hoạch “treo”!

Với diện tích nhỏ hẹp như hiện nay, một thư viện mới đúng tầm phải là điều hiển nhiên, nhưng vẫn gặp ý kiến không đồng tình từ nhiều phía. Về nguồn gốc, Thư viện Đà Nẵng vốn do người Pháp xây dựng, nằm trong quần thể kiến trúc Pháp. Trước năm 1975, nơi đây là Trung tâm văn hóa Pháp, chung quanh lại có nhiều công trình văn hóa khác như bảo tàng, trường học... Xét về mặt tổng thể, địa điểm này đúng tầm văn hóa của một đô thị. Mong rằng tình trạng quy hoạch “treo” này sẽ sớm được giải quyết. 

Vận động đưa sách vào thư viện Phòng đọc sách dành cho người khiếm thị hiện có 136 đầu sách và nhiều băng, đĩa phục vụ bạn đọc. Mỗi năm, Thư viện Đà Nẵng bổ sung thêm 6.000 đầu sách trong đó từ nguồn ngân sách thành phố là 4.000 đầu sách; 2.000 đầu sách từ các nguồn khác như các nhà xuất bản, nhà sách, từ Bộ Văn hóa-Thể thao và Du lịch trong chương trình mục tiêu, từ Quỹ châu Á, từ kho sách Ngân hàng Thế giới; tài liệu các dự án phát triển của châu Á, Việt Nam, miền Trung và Đà Nẵng; từ bạn đọc khiếm thị tặng lại sách đã chuyển ngữ; nguồn sách từ các cá nhân gửi tặng (bà Phó Chủ tịch UBND thành phố Nông Thị Ngọc Minh đã gửi tặng hơn 300 bản sách, báo, tạp chí).   Ông Hà Xuân Đào, Giám đốc Thư viện Đà Nẵng vẫn đang trăn trở với ước mong được tiếp cận với thư viện sách của cố nhà văn Nguyễn Văn Xuân. Gia đình cố nhà văn hiện đang giữ một tủ sách rất lớn với rất nhiều thể loại và những tài liệu nghiên cứu về vùng đất Quảng Nam - Đà Nẵng mà rất khó tìm được ở những nơi khác. Theo quan điểm của ông Đào, với những quyển sách mà thư viện nhận được thì nhiều người, nhiều thế hệ được tiếp cận với sách, và sách đến được tay người cần nó thì quyển sách mới thực sự có giá trị. Hiện nay, Thư viện Quốc gia cũng đang giữ ý định xin hoặc mua lại một phần tủ sách của cố nhà văn Nguyễn Văn Xuân và họ cho Thư viện Đà Nẵng quyền được “thương thảo” trước. Nhưng với tiềm lực hiện nay, nếu đặt vấn đề mua, chắc chắn Thư viện Đà Nẵng phải “đầu hàng” vì không có kinh phí. Nếu không có sự hỗ trợ từ phía thành phố, bạn đọc Đà Nẵng sẽ khó có cơ hội tiếp cận được với một tủ sách quý.

HOÀNG NHUNG