 |
| Giám đốc Bảo tàng Đà Nẵng Hà Phước Mai (phải) nhận sắc phong “Thự thủ Thành Điện Hải” từ ông Bùi Văn Quang. Ảnh: Thanh Tân |
(ĐNĐT) - Đúng dịp kỷ niệm 35 năm Ngày quốc tế Bảo tàng, sáng 18-5, Bảo tàng Đà Nẵng tiếp nhận bức sắc phong “Thự thủ thành Thành Điện Hải” thời vua Minh Mạng thứ 21 (1840), một hiện vật quý lần đầu tiên được phát hiện, liên quan đến di tích Thành Điện Hải lừng danh.
Bản sắc phong có hình chữ nhật, kích thước 80x40cm, bằng giấy dó màu vàng nhạt, trang trí hình rồng, mây, hoa văn chấm phủ nhũ bạc. Do phần mặt trước của bản sắc phong ghi tên vị quan được phong chức đã bị cắt mất nên vẫn chưa xác định được nhân vật, chỉ biết đây là sắc phong giữ chức “Thự thủ thành Thành Điện Hải”, tức Cai đội làm nhiệm vụ cai quản binh lính trấn giữ thành Điện Hải vào năm Minh Mạng thứ 21.
Theo đánh giá của các nhà nghiên cứu, đây là một trong những sắc phong có niên đại sớm lần đầu tiên được phát hiện có liên quan đến lịch sử Thành Điện Hải, tiền đồn thay mặt cả nước nổ tiếng súng đầu tiên chống quân xâm lược Pháp vào năm 1858.
Dịch giả Hán-Nôm Ngô Văn Lại (hiện ở phường Hoà Thọ Tây, quận Cẩm Lệ), một trong những người được Chính phủ mời tham gia dịch "Quốc sử quán triều Nguyễn" ra tiếng Việt, tạm dịch bản sắc phong “Thự thủ thành Thành Điện Hải” có phần nội dung mang đại ý: “Năm Minh Mạng năm thứ 21 ngày 24-7… Nhân vật này là người có công trạng tham gia công việc (bảo vệ) thuộc đội nhất tiền vệ doanh “Thần cơ” nay được Bộ binh chuẩn cho ông ta giữ chức Thự Thủ thành Thành Điện Hải (điều khiển) biền binh (lính chiến đấu) của doanh ấy. Vâng lệnh thực hiện mọi công việc nếu để khiếm khuyết chức vụ sẽ không được khoan nhượng”.
Người phát hiện và hiến tặng bản sắc phong này cho Bảo tàng Đà Nẵng là ông Bùi Văn Quang, hội viên Câu lạc bộ UNESCO tại Nam Định chuyên sưu tầm, nghiên cứu cổ vật Việt Nam. Theo ông Quang, chữ và tranh, nhất là chữ Hán-Nôm (như sắc phong), là những cổ vật rất quý trong thứ tự: "Nhất chữ, nhì tranh, tam sành, tứ sứ".
Trong châu bản của các triều đại Lê-Nguyễn, các sắc phong có nội hàm văn hóa đặc biệt, mang dấu ấn quyền uy của vương triều và là văn bản truyền mệnh lệnh của vua phong chức, khen thưởng người có công, phong thần, xếp hạng cho các vị thần được thờ cúng trong tín ngưỡng làng xã Việt Nam. Các bản sắc phong trung thực tuyệt đối về niên đại, địa danh, hệ thống hành chính và công lao của những nhân vật lịch sử.
Với tính độc bản, các bản sắc phong do vua ban đều được làm bằng giấy "long đằng" (loại giấy chỉ có vua được sử dụng, có hình rồng, biểu tượng cho vua), đóng dấu "sắc mệnh chi bảo". Trên các bức sắc phong thường thấy hình rồng chầu chữ "Thọ" ở mặt trước, riêng bức sắc phong “Thự thủ thành Thành Điện Hải" lại độc đáo với hình rồng vờn mây...
 |
| Sinh viên khoa Sử trường ĐH Sư phạm Đà Nẵng xem bức sắc phong |
Căn cứ vào sử liệu, việc vua Minh Mạng ban sắc phong “Thự thủ thành Thành Điện Hải" năm Canh Tý (1840) cũng là thời điểm danh thần Nguyễn Công Trứ vào kiểm tra hệ thống phòng thủ của Đà Nẵng. Sau đó, theo đề nghị của ông, vua Minh Mạng đã điều động danh tướng Nguyễn Tri Phương lần đầu tiên vào làm Tuần phủ Nam Nghĩa, trông coi bố phòng cửa biển Đà Nẵng. Đến năm 1858, Nguyễn Tri Phương được vua Tự Đức điều động vào Đà Nẵng lần thứ hai, làm Quân thủ tổng đốc đại thần trấn ải Thành Điện Hải.
Tại lễ tiếp nhận, ông Hà Phước Mai, Giám đốc Bảo tàng Đà Nẵng, nhấn mạnh: "Lâu nay chúng ta thường biết đến sắc phong thần của nhà vua ban tặng cho các đình làng, miếu mạo, chùa chiền nhưng rất hiếm gặp sắc phong tước. Có thể nói đây là hiện vật có giá trị rất lớn, là nguồn tư liệu quý trong việc nghiên cứu lịch sử di tích quốc gia Thành Điện Hải".
Dịp này, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch thành phố Đà Nẵng đã tặng giấy khen và tiền thưởng cho ông Bùi Văn Quang vì đã có công phát hiện, gìn giữ và hiến tặng cho Bảo tàng Đà Nẵng một hiện vật có giá trị lớn về di tích quốc gia Thành Điện Hải.
|
Thành Điện Hải, trước đây gọi là đồn Điện Hải, được xây dựng vào năm 1813, năm thứ 12 của triều đại Gia Long, ở gần cửa sông Hàn Đà Nẵng.
Thành được đổi tên từ năm 1834, năm thứ 15 của triều đại Minh Mạng, sau khi đã di chuyển vào khu đất liền bên trong và xây lại bằng gạch trên một dải đất cao vào năm 1823. Năm 1847, năm thứ 7 của triều đại Thiệu Trị, chu vi của Thành Điện Hải được mở rộng đến 556 mét, với 5 mét tường cao bao quanh bởi một con mương sâu 3 mét, hai cửa chính, một hướng phía nam, một hướng về phía đông. Bên trong có Hành Cung (nơi bàn việc triều đình), Kỳ Đài (nơi cắm cột cờ), một kho chứa lương thực và đạn dược cùng 30 ụ súng thần công. Ngày nay, Thành Điện Hải với những bức tường thành vững chãi, những khẩu thần công uy nghi chính là nhân chứng sống động cho truyền thống hào hùng của quân và dân Đà Nẵng, thay mặt cả nước, nổ tiếng súng đầu tiên chống quân xâm lược Pháp. |
Thanh Tân
