Ảnh hưởng của Nguyễn Du với văn chương hiện đại

Trong những tháng cuối năm 2015, tại nhiều tỉnh, thành phố trong cả nước, các hoạt động kỷ niệm 250 năm ngày sinh Danh nhân văn hóa thế giới - đại thi hào Nguyễn Du (1765-2015) đã và sẽ được tổ chức. Một trong những vấn đề được bàn thảo là ảnh hưởng của Nguyễn Du với văn chương hiện đại.
 

Kiệt tác Truyện Kiều của Nguyễn Du.

Hơn 200 năm qua, Nguyễn Du đã ảnh hưởng đến các nhà văn, nhà thơ Việt Nam mọi thế hệ bởi nhân cách sống và sự sáng tạo, nhất là văn bản Truyện Kiều. Trong hơn 200 năm, số người viết về Nguyễn Du không lúc nào ngừng nghỉ, người ta đọc Truyện Kiều ở khắp nơi, từ vua chúa đến các tầng lớp bình dân. Đối với người Việt Nam, Nguyễn Du là đại thi hào, còn Truyện Kiều là một kiệt tác.

Theo nhà thơ Hữu Thỉnh, Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam, Chủ tịch Liên hiệp các hội Văn học - nghệ thuật Việt Nam, vào thế kỷ 18, 19, ở nước ta xuất hiện vô số truyện Nôm khuyết danh, các truyện này đều đơn tuyến, nhưng Nguyễn Du đã xây dựng tác phẩm và nhân vật theo kiểu phức hợp, chính điều đó ảnh hưởng đến văn chương hiện nay. Thúy Kiều đáng yêu, đáng trọng, đáng thương nhưng cũng đáng giận. Đây là sự đi trước thời đại về xây dựng nhân vật. Chúng ta nói đến văn chương tâm linh, nhưng thời Nguyễn Du đã tâm linh, đồng hiện rồi. Nhiều yếu tố chứng minh Truyện Kiều có sức sống và ảnh hưởng đến hiện đại.

“Nói Nguyễn Du ở thời điểm hôm nay, kỷ niệm 250 năm ngày sinh là nói đến những kỷ lục trước và sau ông mà không ai sánh được”, GS Phong Lê - Phó Chủ tịch Hội Kiều học Việt Nam nêu quan điểm. “Một khối lượng trang viết về ông trên hàng trăm pho sách, hàng chục vạn trang không lúc nào ngưng nghỉ trong ngót 200 năm và càng về sau càng dày, càng nặng.

Số người đọc không thể nào tính hết vì đó là sự cuốn hút khắp mọi tầng lớp cư dân, bất kể địa vị xã hội, thành phần sang hèn, từ một ông vua tự nhận là hay chữ đến mọi tầng lớp bình dân chưa hề biết chữ, trong đó không hiếm người có thể thuộc lòng hàng nghìn câu thơ Kiều, thậm chí có thể đọc ngược nhiều đoạn… Sức sống Truyện Kiều còn vượt ra ngoài sự đọc, để tràn sang nhiều lĩnh vực nghệ thuật khác như: sân khấu, ca nhạc, hội họa… Nói Truyện Kiều là nói Nguyễn Du, người sáng danh nhất không chỉ trong văn chương Việt Nam trung đại mà là cả lịch sử văn chương Việt… Chính ông là người đầu tiên của văn chương Việt được tôn vinh là Danh nhân văn hóa thế giới vào năm 1965 nhân kỷ niệm 200 năm sinh do Hội đồng Hòa bình thế giới trao tặng.

Cũng chính ông lần thứ hai được tổ chức UNESCO tôn vinh là Danh nhân văn hóa thế giới vào năm 2015 sau hai tác giả khác là Hồ Chí Minh và Nguyễn Trãi. Vậy là 2 lần Nguyễn Du đi ra đại lộ văn chương thế giới trong tư cách một tác gia văn chương Việt”.

Còn nhà thơ Vương Trọng thừa nhận: “Truyện Kiều đã dạy tôi làm thơ”. Ông chia sẻ chân thành: “Không nhớ được những gì mẹ ru nhưng tôi bắt đầu đọc Kiều từ khi tập đánh vần và chưa hết cấp hai thì đã thuộc trọn vẹn toàn bộ 3.254 câu thơ của tác phẩm này. Với lứa tuổi thiếu nhi của tôi, Truyện Kiều đồng nghĩa với thơ và thơ đồng nghĩa với Truyện Kiều, vì ở vùng quê tôi thời đó ngoài Truyện Kiều, khó có thể tìm đâu một tập thơ quốc âm nào khác nên tôi tập làm thơ theo thể thơ lục bát và cố viết làm sao cho giống ngôn ngữ của Truyện Kiều. Bây giờ, đọc lại những bài thơ hồi đó thấy thật buồn cười cho sự ấu trĩ học theo… Sau này, khi đã tương đối hiểu Truyện Kiều, tôi cảm nhận được nhiều cái hay của tuyệt tác này nhưng để vận dụng vào sáng tác của mình thì chỉ được một phần nhỏ”.

PGS,TS Nguyễn Thị Minh Thái cho rằng, ảnh hưởng của Nguyễn Du không chỉ đối với văn chương Việt Nam mà còn hiện hình trong tất cả loại hình nghệ thuật trong đó có cả sân khấu, điện ảnh… Thậm chí, thơ của Nguyễn Du còn tác động tới từng cá nhân người đọc. “Chúng ta ai cũng có thể từng đọc Truyện Kiều của đại thi hào Nguyễn Du, từng lẩy Kiều, bói Kiều, thậm chí nảy ý định tập Kiều, cảm hứng đưa Kiều vào điện ảnh, sân khấu, thi ca, văn chương… Nhưng có lẽ vẫn cất giữ riêng tư Truyện Kiều trong sâu thẳm tâm linh để luôn được tự mình chiêm nghiệm Kiều trong suốt cuộc đời dài dặc của từng cá nhân người đọc”, PGS,TS Nguyễn Thị Minh Thái nói.

Nhà thơ Trần Nhuận Minh chia sẻ: “Truyện Kiều là bản thánh kinh của tâm hồn tôi. Tôi đã nói câu ấy khi nhà thơ, nhà phê bình văn học Canada Nguyễn Đức Tùng hỏi tôi đã chịu ảnh hưởng sâu sắc nhất tác phẩm nào của nhà thơ nào trong suốt hơn 50 năm cầm bút của tôi…”.

Những ý kiến nói trên một lần nữa khẳng định tài năng, tầm vóc, vai trò của đại thi hào Nguyễn Du với tài sản văn chương của dân tộc. Bên cạnh đó, với những tác phẩm vĩ đại của mình, đặc biệt là Truyện Kiều, ảnh hưởng của Nguyễn Du đến văn chương đương đại rất lớn. Trong tâm hồn người Việt luôn có Truyện Kiều phủ bóng và soi sáng cho tâm hồn.

MAI HOÀNG