Cẩm nang cần thiết cho nhà báo trẻ

Phóng sự điều tra là thể loại mà bạn trẻ muốn vào nghề báo yêu thích nhưng để thành công với thể loại này thì không dễ. Đường vào phóng sự điều tra (NXB Văn hóa - văn nghệ, 2016) do nhà báo Ngọc Trân, cố vấn biên tập tạp chí Nhịp cầu Đầu tư, giảng viên thỉnh giảng khoa Báo chí và Truyền thông, Trường Đại học Khoa học xã hội và nhân văn thành phố Hồ Chí Minh, biên soạn với mong muốn góp phần xây dựng nền móng cho việc đào tạo nhà báo, nhất là nhà báo điều tra.

Phần lớn những gì mà nhà báo Ngọc Trân đề cập đều dựa trên kiến thức, kinh nghiệm của nhiều phóng viên, nhà nghiên cứu trong nước lẫn ngoài nước và của chính ông. Nhà báo Ngọc Trân cho biết, Đường vào phóng sự điều tra tập trung vào báo viết, nhưng người đọc có thể sử dụng mọi kỹ năng được hướng dẫn cho bất kỳ loại hình báo chí.

Sách gồm hai phần chính: Săn tin và Viết lách. Phần Săn tin giúp nắm vững những kỹ năng điều tra rồi sử dụng chúng vào công việc hằng ngày như: kỹ năng tìm đề tài, tìm nguồn tin, tìm tài liệu, hỏi người biết chuyện... Phần Săn tin được thiết kế nhằm cung cấp một số kỹ thuật nghiên cứu và phân tích cần thiết để chuẩn bị cho việc viết bài chuyên sâu và phóng sự điều tra, bao gồm cả những kỹ thuật mới liên quan đến Internet như tìm nguồn tin thông qua mạng xã hội.

Phần Viết lách thảo luận những kỹ thuật đã chứng tỏ được hiệu quả với thời gian cùng các kỹ thuật mới cũng do ảnh hưởng của Internet như viết bài cho báo mạng.

Ngoài ra, sách còn có phụ lục về đạo đức của nhà báo tiếp cận theo hướng thực tế. Đó là một yêu cầu khách quan: hành xử theo các tiêu chuẩn đạo đức sẽ tạo thêm sự tin cậy ở độc giả. Và cũng như bất cứ nghề chân chính nào, nghề báo phải có đạo đức. Song, mục tiêu chung nhất của sách là giúp phóng viên trẻ thêm tự tin khi bước vào loại hình phóng sự điều tra và những loại hình viết lách khác.

Đọc Đường vào phóng sự điều tra, nhà báo trẻ hoặc bạn trẻ muốn vào nghề báo sẽ hiểu những phẩm chất cần có của người làm phóng sự điều tra. Đó là tính hy sinh với thời gian làm việc dài và thất thường, cuộc sống riêng tư bị ảnh hưởng; đó còn là niềm đam mê; biết phân biệt trắng - đen; can đảm, chấp nhận hệ lụy; kiên nhẫn, bền bỉ; tỉ mỉ, cẩn thận; mềm dẻo; kín tiếng, đáng tin cậy; chấp nhận thất bại…

Tuy nhiên, theo nhà báo Ngọc Trân, để thành công với phóng sự điều tra, trước hết bạn phải hành nghề một cách bình thường nhưng cần luôn nỗ lực mỗi ngày. Các phóng viên điều tra hàng đầu đều khởi đầu sự nghiệp với việc đưa tin liên quan đến an ninh trật tự, an toàn xã hội. Nơi tốt nhất để chuẩn bị cho việc làm phóng viên điều tra chính là những chuyên mục liên quan đến tòa án, cảnh sát... Ở đó, bạn sẽ học được tầm quan trọng của sự chuẩn xác, cách nghiên cứu, sàng lọc tư liệu và phỏng vấn những nguồn tin khó tiếp cận theo cách thông thường.

Nhà báo Fred Schulte, Trưởng ban điều tra của tờ Sun-Sentinel cho rằng, thực hiện phóng sự điều tra, “bạn sẽ cứng cáp hơn khi đổi những bài viết làng nhàng lấy một thử thách khó khăn. Phóng sự điều tra là một cơ hội như vậy”.

TÚ PHƯƠNG