Mua bán cổ vật bất hợp pháp lại một lần nữa xuất hiện nhiều trên các mặt báo. Việc bán đấu giá công khai các cổ vật, di sản văn hóa có nguy cơ đưa những hiện vật quý hiếm vào tay những thương gia trục lợi, nơi mà giá trị cổ vật bị biến chất.
 |
| Trong gian hàng bán cổ vật. |
Cửa hàng Hobby Lobby, thuộc công ty tư nhân có lợi nhuận, được tổ chức chặt chẽ, có một chuỗi cửa hàng bán lẻ thủ công tại Oklahoma City, Hoa Kỳ, gần đây bị phạt 3 triệu USD vì đã mua sắm bất hợp pháp những vật cổ xưa bị đánh cắp từ Iraq. Các nhà sưu tập và viện bảo tàng luôn được nhắc nhở để bảo đảm tính cẩn trọng, tỉ mỉ trong việc kiểm tra lịch sử các bộ sưu tập tài sản văn hóa trước khi mua. Các hiện vật phải được khai quật hợp pháp và được các nhà khảo cổ thẩm định lai lịch cẩn thận.
 |
| Nhà khảo cổ Flinders Petrie ghi chép các hiện vật được khai quật năm 1900 (Bảo tàng Khảo cổ học Ai Cập). |
Các cổ vật bất hợp pháp là những thứ không có xuất xứ, kèm theo tài liệu giả mạo hoặc có lịch sử sở hữu chưa rõ ràng. Các cổ vật bất hợp pháp được lấy từ cuộc đấu giá của Christie’s vào năm 2015 là một ví dụ. Vào thời điểm đó, Tiến sĩ Tsirogiannis, nhà khảo cổ pháp y đã báo động, thông qua một “bản tin nóng” trên tạp chí The Times, qua lô hàng được bán tại London và Bonhams. Có 2 trong số 4 cổ vật được Công ty Christie’s rao bán được liệt kê trong kho lưu trữ tài sản văn hóa Medici. Ngày 29-9-2015, cơ sở bán đấu giá đã ngưng cuộc rao bán ngay lập tức khi họ nhận ra những cáo buộc hữu lý. Cổ vật bị phát hiện tại Christie’s lần này có “Chiếc vò hai quai”, hình vẽ đen, xuất xứ từ niên đại 540-520 trước Công nguyên, giá ước tính khoảng 50.000-70.000 bảng Anh. Trước đây, nó đã được bán tại Christie’s New York vào năm 2002. Chiếc vò này đi qua nhiều chủ nhân khác nhau bao gồm thương gia cổ vật nổi tiếng Charles Ede ở London năm 2006.
 |
| Một buổi đấu giá tại Công ty Christie’s. |
Sự nghiêm túc là cần thiết, nhưng mức giá cắt cổ và cách quảng cáo trên các phương tiện truyền thông rầm rộ của các công ty mua bán cổ vật đã trở thành một động lực cho nạn trộm cắp. Khi di sản được những người có đặc quyền bán đi thì những người sống tại các địa điểm khảo cổ có thể bị mất nhiều nhất. Nó phủ nhận nguồn tiềm năng du lịch lâu dài của cộng đồng tại địa phương, đặc biệt là ở các quốc gia nơi có sự bất ổn định hoặc biến động về chính trị và kinh tế.
 |
| Vật cổ tìm thấy ở Bonhams, 1914, lưu trữ tại Bảo tàng Khảo cổ học Ai Cập. |
Trước những tác động lớn đến vấn đề bán cổ vật trên thị trường mở, và di sản khảo cổ được thương mại hóa một cách tùy tiện, nguyên Tổng Biên tập của tạp chí Khảo cổ học Hoa Kỳ đã lên tiếng mạnh mẽ: Chúng ta phải có nghĩa vụ tố giác, ngăn chặn tình trạng buôn bán cổ vật vô đạo đức này. Trong hai thế kỷ qua, hàng triệu cổ vật đã được khai quật và xuất khẩu đến những quốc gia thuộc địa giàu có. Những cổ vật ấy từ các nước đang có nguồn lực riêng của họ, nhưng bây giờ họ tuyệt vọng kéo dài trong quá trình cố gắng ngăn chặn trộm cướp phá hoại di sản đất nước mình cho một thị trường cổ vật thế giới. Ít nhất chúng ta cũng phải có trách nhiệm, nhất là trách nhiệm đối với những hiện vật được khai quật và xuất khẩu. Chúng ta không nên tha thứ những người tìm kiếm lợi nhuận tài chính từ quá khứ, và đó cũng nên là mục tiêu duy nhất của nhà đấu giá….
HOÀNG ĐẶNG
(Theo Independent)
