Trong các bệnh lý của tai-mũi-họng, bệnh lý mũi xoang luôn chiếm nhiều nhất. Theo các thống kê trên thế giới, tần suất mắc bệnh viêm xoang mũi tại Mỹ và Anh là 15% và tại Singapore, một trong những quốc gia có môi trường sống sạch nhất thế giới, cũng đến 10%.
 |
Đặc biệt là viêm mũi xoang dị ứng, tần suất mắc bệnh rất cao từ 40 - 65%. Ở nước ta, tuy chưa có thống kê, nhưng việc ô nhiễm môi trường nặng với bụi, khói, các hóa chất độc hại, vi khuẩn... thì tần suất mắc bệnh cao hơn nhiều. Đặc biệt, đến những tháng giao mùa hoặc khi thời tiết chuyển lạnh, người mắc bệnh viêm mũi xoang dị ứng cũng tăng đáng kể.
Xoang là hệ thống những khoang trống trong xương sọ. Có 4 cặp xoang là: trán, sàng, hàm và bướm. Mặt trong các xoang được lót lớp niêm mạc như hệ hô hấp, các tế bào niêm có những lông mao chuyển động, có nhiệm vụ đẩy dịch nhầy do niêm mạc bài tiết ra lỗ xoang vào hốc mũi. Để bảo đảm hoạt động chức năng bình thường của các xoang đòi hỏi phải có sự phối hợp đồng thời ba yếu tố: các lỗ xoang thông thoáng, hệ thống lông mao di chuyển bình thường và khả năng miễn dịch của cơ thể. Nhiệm vụ của xoang là khoảng đệm làm giảm sức căng của sọ não, bảo vệ niêm mạc hô hấp và một phần sưởi ấm khí thở.
Mũi và xoang liên hệ khá chặt chẽ cả về giải phẫu lẫn chức năng, nên thường đã bị viêm xoang và thường viêm lan ra cả mũi. Hơn nữa, triệu chứng của viêm xoang và viêm mũi cũng rất tương đồng nên từ viêm mũi xoang được dùng thay cho viêm xoang.
Vì sao chúng ta hay bị viêm mũi xoang
Sau đây là những nguyên nhân gây viêm mũi xoang (theo thứ tự nhiều-ít): Dị ứng thời tiết, môi trường lạnh, bụi bặm, phấn hoa, hóa chất…; nhiễm siêu vi, nhiễm vi khuẩn, nhiễm vi nấm, chấn thương vùng mặt, bất thường mũi xoang, dị vật mũi hay nhét mét mũi lâu ngày; các yếu tố khác như cơ thể suy nhược, suy dinh dưỡng, rối loạn chuyển hóa, lao, tiểu đường…
Những dấu chứng khó chịu
Viêm mũi xoang thường mãn tính, ít khi gây chết người nhưng bệnh ảnh hưởng rất nhiều lên chất lượng sống vì có khá nhiều dấu chứng khó chịu. Các triệu chứng của viêm mũi xoang gồm: chảy mũi nước, ngạt mũi, đau đầu, đau vùng trán, mặt, răng hàm; giảm hay mất khả năng khứu giác (ngửi mùi), ho khúc khắc; tai lùng bùng hay nặng, kém nghe, hơi thở hôi…
Làm thế nào để chẩn đoán xác định
Ngoài thăm khám kỹ lưỡng, bác sĩ chuyên khoa có kinh nghiệm cũng phải cần dựa vào những xét nghiệm, thủ thuật thăm dò để xác định viêm mũi xoang như:
- Nội soi mũi xoang: có thể dùng ống cứng hoặc ống mềm để kiểm tra toàn bộ vùng mũi - họng sau khi đặt thuốc co mạch hoặc thuốc tê.
- Chụp X-quang thông thường: phim chụp kiểu Blondeau-Hirtz chẩn đoán không tuyệt đối chính xác đặc biệt là trong viêm xoang sàng hay xoang bướm.
- Chụp CT scan sọ não: có giá trị chẩn đoán chính xác nhất.
- Các xét nghiệm khác: nuôi cấy vi trùng làm kháng sinh đồ, nấm…
- Một số các xét nghiệm tìm dị nguyên, là các chất gây ra dị ứng mũi.
Các biến chứng cần lưu ý
- Viêm tai giữa, viêm họng, viêm thanh quản, viêm phế quản…
- Biến chứng nội sọ: cốt tủy viêm xương sọ, viêm màng não, áp xe não, viêm tắc tĩnh mạch hang.
- Biến chứng mắt: viêm màng tiếp hợp, viêm túi lệ, viêm tấy hoặc áp xe ổ mắt, viêm thần kinh thị hậu nhãn cầu.
Điều trị
Mục đích điều trị là giảm triệu chứng và triệt căn nguyên. Phương pháp điều trị chia hai nhóm:
- Điều trị nội khoa gồm: Kháng sinh, kháng viêm corticoid, toàn thân hay xịt tại chỗ, long đờm, kháng histamine, thuốc co mạch, thuốc súc rửa mũi…
- Điều trị ngoại khoa: Phẫu thuật mũi xoang nhằm mục đích khai thông các lỗ xoang vốn bị tắc vì chất nhầy, đàm dãi hay mủ đặc cho thông thoáng và sau đó dẫn lưu thật sạch các xoang bị viêm mãn. Nếu viêm mũi xoang không được điều trị đúng có thể tạo ra các polyp mũi, lúc này phẫu thuật được áp dụng để cắt bỏ đi.
Bs HỒ NGỌC HIẾU
Trưởng khoa Tai - Mũi - Họng, BV Hoàn Mỹ Đà Nẵng.
