Những công trình văn hóa bị chôn vùi ở Jacmel, Haiti

Jacmel - còn được gọi là thủ đô văn hóa của Haiti - là một thành phố cảng xinh đẹp, bầu trời, mặt biển xanh thẳm quanh năm và bình yên. Nằm phía nam Haiti, với dân số khoảng 40 ngàn người, Jacmel là một trong 4 thành phố lớn ở Haiti.

		Những tác phẩm thủ công  Papier-Mâché

Từ thế kỷ 19 đến nay, phố cảng Jacmel không thay đổi lắm. Xinh xắn với nhiều khu biệt thự trang nhã của những doanh nhân cư ngụ, tô điểm sự sang trọng cho cả thành phố. Những biệt thự ảnh hưởng kiến trúc New Orleans. Chúng kiêu hãnh với những trụ cột bằng sắt, gang và những ban-công được trang trí bằng vật liệu đặt mua từ Pháp.

Ngày nay, nhiều ngôi nhà ở đây đã trở thành những tiệm làm đồ thủ công, bán các mặt hàng mỹ thuật lưu niệm. Chẳng hạn như hình các con thú chạm khắc gỗ, những mặt nạ mang bản sắc truyền thống, có khi ngộ nghĩnh, thi vị. Những mặt nạ làm theo phương pháp thủ công, thường gọi với cái tên Pháp - Paper-mâché. Nghệ nhân tạo hình bằng giấy bồi, hoặc sợi dệt bao quanh chiếc bong bóng đã bơm đầy không khí. Dính kết giấy bồi chồng lên nhau bằng keo, hồ dán. Khi hình dáng con vật hay mặt nạ lộ hình đầy đủ chi tiết và các chất kết dính đã khô, nghệ nhân sẽ lấy vật nhọn chích nổ trái bong bóng bên trong rồi tô vẽ màu sắc. Những nỗ lực của các nghệ nhân thủ công cùng với các mặt hàng sản xuất theo quy trình chế biến công nghiệp như thuốc lá, xì gà, cà phê, vào những năm gần đây, đã đem lại sức sống và sự hưng thịnh cho Jacmel.

Thành phố Jacmel trở thành nơi đến nổi tiếng và quyến rũ đối với du khách bởi vị trí và đời sống có khoảng cách biệt với sự náo nhiệt, hỗn độn và rối loạn phát sinh từ các đảng phái chính trị hay các tệ nạn xã hội của Haiti. Tình trạng êm đềm, khả quan đó được duy trì liên tục cho đến năm 2010 thì bị sụp đổ vì cơn động đất dữ dội 7 độ richter xảy ra ở Haiti.

		Cuốn sách âm nhạc trong đống đổ nát.

Vị trí quá gần với Port-au-Prince, trung tâm của trận động đất, nên thành phố Jacmel hư hại khá nặng nề. Có đến 10% ngôi nhà bị hư hại, sụp đổ, những công trình văn hóa nghệ thuật bị hư hại hoàn toàn: Hai tòa nhà Trường Điện ảnh quốc gia bị đổ sập. Công trình xây dựng rộng lớn, đầy màu sắc, dành cho ngày hội tác phẩm thủ công Paper-mâché, vừa hoàn thành trước cơn động đất 10 ngày cũng bị đổ nát. Hàng núi tác phẩm, bản thảo, tài liệu âm nhạc dành cho việc giảng dạy ở Đại học Ecole Musique, bây giờ chỉ còn lại những mảnh vụn rải rác trong đống gạch vụn bên đường La Berenthe.

Nhiều nước trên thế giới đang giúp đỡ các nạn nhân của cơn động đất bằng tiền bạc, thuốc men, thực phẩm. Nhưng đối với sự mất mát các công trình văn hóa ở Jacmel, quả là những tổn thất lớn lao và khó bù đắp nổi trong một sớm một chiều.

HOÀNG ĐẶNG