Tôi sinh ra ở nhà quê, đến năm 20 tuổi thì đi thoát ly. Năm 30 tuổi thành dân phố. Sống ở phố có nghĩa là nhà nào biết nhà ấy. Đi chỗ khác mà gặp người cùng khu tập thể, cùng phố... mới gật đầu chào nhau, chứ ngày thường không quen. Chào nhau ở nơi khác, chứ khi về đến khu, đến phố... lại như không quen. Tự dưng mình vồn vã không khéo người ta lại cho là mình có mưu đồ gì.
Sống ở đâu mãi rồi cũng quen. Thỉnh thoảng về quê, không biết từ bao giờ tôi ngại đi thăm nhà khác. Buổi tối bà con kéo đến, người cho đấu lạc, mẹt khoai... thấy nhiêu khê quá. Nhận làm phép chứ quý hóa gì? Đã thế lại cứ lo thay cho người khác. Chẳng hạn tôi cứ hay bị hỏi: “Mẹ con nó có khỏe không? Cẩn thận bọn trẻ đấy”. Rồi: “Anh làm gì mà gầy và xanh lắm” v.v... Đến phát bực cả mình.
Cách đây vài năm chúng tôi đón bố mẹ ra phố nốt. Thương con các cụ không nỡ từ chối. Vả lại được gần các cháu, ông bà cũng bớt cô quạnh. Nhưng mà lúc nào bố mẹ tôi cũng như người mất của? Mải làm ăn, thỉnh thoảng ngồi với các cụ, tôi chỉ dặn: “Ở phố người ta không thích quan tâm đến nhau như ở nhà quê đâu. Các cụ vào nhà ai phải hỏi con một câu”.
Bố mẹ tôi chỉ còn biết nghe theo mặc dù các cụ rất lấy làm lạ. Mặc dù được ăn uống sướng hơn, tiện nghi đầy đủ hơn (các cụ có thể xem ti-vi, video cả ngày) vậy mà lạ thay, bố mẹ tôi lúc nào cũng buồn phiền, như là phải chịu đựng một sự thiếu thốn nào đó.
Một hôm, như đã bàn nhau kỹ lưỡng, các cụ ngỏ ý muốn chúng tôi cho các cụ về thăm quê. Mặc dù không có gì khó khăn về thời gian, tôi vẫn nói hắt đi:
- Chúng con bận lắm, bố mẹ thông cảm.
- Nhất định phải cho chúng tôi về, một chốc một lát thôi cũng được.
Tôi lái sang hướng khác:
- Nhà cửa mình bán rồi, còn ai thân thích đâu mà về, phiền người khác làm gì?
- Chúng tôi sống với nhau cả đời, có như ở phố đâu mà phiền. Nhất định chúng tôi phải về.
Thấy mặt hai cụ đầy vẻ khẩn khoản, tôi vừa ngại, vừa bực, hỏi:
- Hay ở đây chúng con không chu đáo với bố mẹ? Hay bố mẹ thiếu thốn gì?
- Không, các con chu đáo lắm, bố mẹ không nghĩ lại được đầy đủ như thế. Nhưng bố mẹ thèm... hàng xóm quá!
Tôi giật sững người. Thì ra mới ở phố 10 năm tôi đã quên cả từ hàng xóm. Hóa ra ở sát nách nhau vẫn không phải hàng xóm, mà chỉ là người bên cạnh. Chỉ toàn người cùng dãy, cùng khu, cùng phố... mà vẫn thiếu hàng xóm. Hàng xóm là siêu quan hệ, là tình làng nghĩa nước, là sự đùm bọc, chia sẻ, vị tha... Tôi chợt hiểu ra rằng, cuộc sống lạnh lùng, bất an, đáng sợ... bởi chỉ có người bên cạnh mà không có hàng xóm.
Tạ Duy Anh
