* Gia đình tôi không theo đạo giáo nào, theo phong tục cổ truyền gia đình có thờ “Táo Quân” (ông Táo). Thờ thì thờ vậy, nhưng thực tế tôi chẳng biết mục đích, ý nghĩa, xuất xứ, nội dung của sự thờ tự này? (Phan Thanh Chi, Ngũ Hành Sơn, Đà Nẵng).
 |
| Táo Quân trong tranh Đông Hồ. (Ảnh: Internet) |
Trọng Cao và Thị Nhi ăn ở với nhau đã lâu mà không con nên sinh ra buồn phiền, hay cãi cọ nhau. Một hôm, Cao giận quá, đánh vợ. Nhi bỏ nhà ra đi, gặp và bằng lòng làm vợ Phạm Lang. Khi Cao nguôi ngoai, thấy mình có lỗi nên đi tìm vợ, trên đường tiêu hết tiền bạc đem theo nên phải đi ăn xin.
Một hôm, Cao đến ăn xin nhà Nhi, hai bên nhận ra nhau. Nhi rước Cao vào nhà, hàn huyên tâm sự. Nhi tỏ lòng ân hận vì đã trót lấy Phạm Lang làm chồng. Gặp lúc Lang trở về nhà, sợ Lang bắt gặp Cao nơi đây thì khó giải thích, nên Nhi bảo Cao ẩn trong đống rơm ngoài vườn. Lang về nhà liền ra đốt đống rơm để lấy tro bón ruộng. Cao không dám chui ra nên bị chết thiêu. Nhi trong nhà chạy ra thấy Cao đã chết bởi sự sắp đặt của mình nên nhào vào đống rơm đang cháy để chết theo. Lang gặp tình cảnh quá bất ngờ, thấy vợ chết không biết tính sao, liền nhảy vào đống rơm đang cháy để chết theo vợ.
Linh hồn của ba vị được đưa lên Thượng Đế. Thượng Đế thấy ba người đều có nghĩa, nên sắc phong cho làm Táo Quân, gọi chung là: Định Phúc Táo Quân, nhưng mỗi người giữ một việc:
- Phạm Lang làm Thổ Công, trông coi việc bếp. Danh hiệu: Đông Trù Tư Mệnh Táo Phủ Thần Quân;
- Trọng Cao làm Thổ Địa, trông coi việc nhà cửa. Danh hiệu: Thổ Địa Long Mạch Tôn Thần;
- Thị Nhi làm Thổ Kỳ, trông coi việc chợ búa. Danh hiệu: Ngũ Phương Ngũ Thổ Phúc Đức Chánh Thần.
Truyền thuyết này thể hiện rất đậm nét trong sinh hoạt của người Việt. Trong bếp ngày xưa, thường có ba “ông đầu rau” - ba hòn đất nặn dùng để kê nồi đun bếp, trong đó hai hòn nhỏ hơn hòn thứ ba. Và nhân dân có tục lệ thờ “hai ông một bà”, ngày 23 tháng Chạp hằng năm làm “lễ Táo Quân”, “Tết ông Công, ông Táo”, “tiễn ông Táo lên chầu Trời”...
Như thế, theo truyền thuyết, Táo Quân là vua bếp, gồm Táo bà và hai Táo ông. Việc thờ thần bếp ở mỗi gia đình là tín ngưỡng có từ xa xưa, ý mong muốn một cuộc sống luôn đầm ấm, hạnh phúc, mọi người luôn thương yêu, quý trọng nhau.
Lễ vật cúng Táo Quân gồm có ba bộ mã, hai bộ đàn ông tượng trưng cho hai Táo ông và một bộ đàn bà tượng trưng cho Táo bà. Ngoài ra còn có vàng mã khác, hương, hoa, oản, quả, cau, trầu. Một mâm cỗ được chuẩn bị cẩn thận, đầy đủ. Những đồ “vàng mã” này sẽ được đốt đi sau lễ cúng ông Táo vào ngày 23 tháng Chạp cùng với bài vị cũ. Sau đó người ta lập bài vị mới cho Táo Quân.
Người miền Bắc có tục thả cá chép trong ngày cúng ông Táo: Chuẩn bị một đôi hoặc 3 con cá chép sống, thả trong chậu nước, cúng cùng các đồ lễ khác. Sau khi cúng xong sẽ đem thả ở sông, ao, hồ, nghĩa là “phóng sinh” để đưa ông Táo về trời.
ĐNCT
