Cách đây gần 50 năm, vào mùa hè năm 1963, ở một cái bàu nằm trên một cái gò thuộc địa bàn xã Đại Lãnh, huyện Đại Lộc, tỉnh Quảng Nam, người ta phát hiện một con cá lạ. Đó là một con cá lớn, dài khoảng 1,2 mét, mình thon như cá chình, màu đen, trên lưng cá có viền màu đỏ, cả đuôi cá cũng xòe ra, màu đỏ. Không ai biết nguồn gốc của con cá lạ này. Nó không giống với nhiều con cá khác. Một đồn mười, mười đồn trăm, dân trong và ngoài làng kéo nhau đi xem như trẩy hội.
 |
| Gò Trao và bàu Quyền, nơi được cho là có cá “thần” xuất hiện. |
Bấy giờ, Đại Lãnh còn thuộc vùng kiểm soát của chính quyền Sài Gòn, trong xã có nhóm thanh niên, gọi là “thanh niên chiến đấu”, có trang bị cả súng, lựu đạn. Nghe bà con kháo nhau về cá lạ, đám thanh niên chiến đấu nổi máu, muốn… thịt con cá lạ. Cả tốp đem lựu đạn đến bàu, cứ phát hiện cá trồi lên chỗ nào là ném lựu đạn xuống chỗ ấy. Nhưng, kỳ lạ thay, cả mấy chục trái lựu đạn đều ném hết nhưng cá vẫn không… trầy vi tróc vảy mới lạ. Thỉnh thoảng, cá lại nổi lên như khiêu khích đám thanh niên chiến đấu.
“Chơi” lựu đạn không được thì dùng súng - đám thanh niên chiến đấu bảo nhau. Thế là cứ ba khẩu súng Garant nhắm bắn túm tụm vào một chỗ. Mười lăm người nhắm năm chỗ. Nghĩa là gần như hết cả cái bàu rộng. Mỗi khi cá lờ đờ nổi lên chỗ nào, chúng bắn chỗ ấy. Súng nổ đinh tai nhức óc. Cá cứ tự nhiên, nổi lên, bơi chừng năm thước, rồi lặn xuống hồ. Mười phút sau lại nổi lên, rồi bơi, rồi lặn… Cuối cùng, đám thanh niên đang “hăng máu vịt” này cũng đành chịu thua, không làm gì được, phải thất thểu bỏ về. Ừ, lạ thật là lạ.
Còn dân làng cho rằng cá mà ném lựu đạn không chết, bắn không thủng, tất nhiên là cá “thần”. Chỉ có cá thần mới có khả năng đó. Thế là tiếng đồn thoáng chốc vang xa. Nhiều bà con tìm đến bàu, chờ cá thần lên để “xin” nước về uống trị bệnh. Không rõ tác dụng ra sao nhưng càng ngày dân kéo đến càng đông, không chỉ dân ở nội tỉnh mà có rất nhiều bà con ngoại tỉnh, thậm chí ở ngoài Huế, Quảng Trị, đến tận Sài Gòn cũng có nhiều người lặn lội tìm đến. Có ngày, khách thập phương đến quá đông, xe cộ để chật đường.
Sự việc chẳng mấy chốc đến tai quận trưởng quận Thượng Đức (*) lúc đó là Lê Trung Hiền. Vốn là người theo Công giáo, nghe bà con bàn tán xôn xao, Lê Trung Hiền không tin, cho là mê tín, bịa đặt, làm sao có chuyện con cá mà ném lựu đạn không chết, bắn không thủng? Hoang đường quá. Chưa kể chuyện người dân đến “xin” nước chữa bệnh tụ tập đông quá, chính quyền không quản lý nổi. Hơn thế nữa, cũng không thiếu những thành phần bất hảo, thừa lúc lộn xộn để móc túi, gây tác động xấu đến tình hình an ninh trật tự.
Thế là quận trưởng Lê Trung Hiền sai lính đem xuống 5 quả mìn làm bằng thuốc nổ TNT, quyết giết chết kỳ được con cá. Mìn nổ long trời lở đất nhưng lạ thay, cá hình như có phép… thần, cứ nhởn nhơ như trêu chọc. Tức quá, Lê Trung Hiền mới lệnh cho bọn lính mượn lưới của bà con quanh vùng đem đến giăng bắt. Rốt cuộc, bọn lính hì hục giăng, kéo suốt cả buổi, con cá lạ vẫn thoát. Đến nước ấy, Lê Trung Hiền chào thua. Ông ta cũng không thể cấm bà con đến “xin” nước thần từ bàu. Làm sao cấm nổi?
Chuyện xin nước từ cá thần Đại Lãnh cứ diễn ra hết ngày này sang ngày khác. Có ngày ít, ngày nhiều. Mãi đến cuối tháng 10 năm 1963, sau những trận mưa tầm tã kéo dài, nước từ thượng nguồn sông Vu Gia ào ào đổ xuống, trời lụt khá to. Nước bỗng chốc dâng cao. Trong lúc mọi người lo tránh lũ dữ thì cá thần cũng lẳng lặng biến đi mất. Và, sau trận lụt năm ấy, không ai còn thấy cá được gọi là cá thần nữa. Đặc biệt, có sự trùng hợp kỳ lạ. Đó cũng là thời điểm Ngô Đình Diệm bị lật đổ. Người dân làng Hà Dục nói riêng và Đại Lãnh nói chung bảo đó là điềm báo. Thế cho nên, họ mới đặt cái gò ấy là gò Trao, còn cái bàu ấy là bàu Quyền. Tức là gò Trao bàu Quyền, ghép lại với nhau thành “trao quyền”. Tức khi cá thần xuất hiện ở gò Trao bàu Quyền thì Ngô Đình Diệm phải “trao quyền” lại cho người khác.
Tất nhiên, từ khi cá thần đi mất, không ai còn bén mảng đến gò Trao bàu Quyền “xin” nước thần chữa bệnh nữa. Nhưng, câu chuyện về sự xuất hiện của con cá thần vẫn được các thế hệ người dân Đại Lãnh kể nhau nghe như một câu chuyện mang tính chất huyền thoại từ đời xửa đời xưa nào đó.
PHẠM HỮU ĐĂNG ĐẠT
(*) Quận Thượng Đức được chính quyền Sài Gòn thành lập năm 1962, nay là huyện Đại Lộc, tỉnh Quảng Nam.
