Nếu được lãng du trên xứ sở sông Hằng thì việc khám phá thế giới nghệ thuật như những dòng chảy bất tận tưới tắm xanh tươi trên từng điệu múa cổ điển quả thực không hiếm. Nghệ thuật Ấn Độ vừa giàu có vừa lại huyền nhiệm như các vị thần lung linh suốt lịch sử thăm thẳm những năm ngàn năm qua, mà dường như đỉnh cao của mọi đỉnh cao ấy là nghệ thuật múa cổ điển. Ngày nay, các thể loại nghệ thuật cổ điển ấy, đã trở thành sứ giả để Ấn Độ đưa bàn tay thân thiện của mình bắt tay với cả nhân loại.
 |
| Tiết mục trong chương trình “Khám phá những nhịp điệu Tagore”. Ảnh: Văn Nở |
Đêm ở thành phố bên sông Hàn, bạn có thể thưởng thức điệu Kathak để nghe ra, đọc ra ngôn ngữ múa của nó là những câu chuyện kể không hồi kết thúc. Cũng có thể sẽ ngẩn ngơ như bị hút hồn bởi những tiếng gọi câm của hình thể gợi mở ra những sử thi, những câu chuyện tình yêu qua các điệu thức phức hợp huyền hoặc. Và có thể xa hơn nữa, cả một thế giới mênh mang vũ điệu cổ điển Bharatanatyam, Kathakali, hay là Manipuri, Kuchipudi…
Cổ nhất trong các điệu múa cổ mà người Ấn Độ ngợi ca đó là điệu múa Odissi, đã xuất hiện từ thế kỷ thứ hai trước công nguyên. Vũ điệu này có nguồn gốc từ bang Orissa ở miền Đông Ấn Độ, nó được lưu dấu khắc họa trong các công trình kiến trúc cổ ở các đền đài Hindu Brahmeswara và đền Konark ở Puri. Trữ tình, uyển chuyển, thanh thoát theo từng bước nhảy, gợi cảm trong từng ánh mắt, nhịp điệu biểu cảm theo từng đường cong cơ thể, múa Odissi là biết làm cho cái đẹp đánh thức mọi niềm cảm xúc trỗi dậy… Không biết có phải vì thế mà thơ Tagore đã từng ngợi ca: “Mặt đất, dưới gót chân em, vang lên như một thụ cầm…”. Giờ đây, những gót chân huyền thoại ấy dặt dìu theo những thanh âm thụ cầm Hindustani, Carnatic cùng với bao loại nhạc cụ khác làm cuộc hội ngộ với khán giả Đà Nẵng, với chủ đề múa mà những nghệ sĩ tài hoa Odissi Ấn Độ gọi tên là: “Khám phá những nhịp điệu Tagore”.
Rabindranath Tagore là một thi sĩ, một triết gia - người con vĩ đại của đất nước Ấn Độ. Ông là nhà thơ Châu Á đầu tiên đoạt giải Nobel văn học (1913). Người ta biết đến Tagore trong triết học, thơ văn, hội họa, âm nhạc, viết kịch… nhưng có lẽ, chính người Ấn Độ hiểu về thiên tài của mình hơn bất cứ một dân tộc nào. Đoàn nghệ thuật truyền thống Odissi Ấn Độ, bằng nghệ thuật múa cổ điển của quê hương mình đã diễn dịch ra những ý nghĩa ấy. Cũng có thể, chính Tagore và triết lý khám phá ra những nhịp điệu như là linh hồn dẫn dắt cho mọi tìm kiếm sáng tạo nghệ thuật trong loại hình múa cổ điển này. Không sôi nổi và rực rỡ bởi âm thanh ánh sáng, không hình thức phục trang lấp lánh hay gợi cảm quyến rũ như múa hiện đại, mà là sâu lắng, nhẹ nhàng theo nhịp phách phức hợp mang âm hưởng của sự chuyển động trí tưởng tượng, gợi cho người xem cách giải mã những mật ngữ nên thơ mà nhịp điệu múa tạo ra.
Trước tiết mục chính “Khám phá những nhịp điệu Tagore”, đoàn nghệ thuật Odissi Ấn Độ đã trình diễn tiết mục “Thakubarin Shajposhk”, một tiết mục múa minh họa giới thiệu về trang phục truyền thống của gia đình Rabindranath Tagore do biên đạo Neelay Senpugta dàn dựng. Tiếp theo là những hình ảnh tái hiện cảnh gia đình Tagore và bạn bè với trang phục tự thiết kế. Dưới ánh sáng của sắc màu và huyền ảo của âm thanh, hình ảnh các vũ công dẫn dắt người xem ngược dòng thời gian trở về thế kỷ 19 qua cách phục trang và trình diễn đầy biểu cảm.
Đêm tháng Tư, Nhà hát Tuồng Nguyễn Hiễn Dĩnh - Đà Nẵng tràn ngập tiếng vỗ tay khi những nhịp điệu Tagore mở ra một thế giới như là sự chuyển động từ khắp vũ trụ. Tiết mục do biên đạo múa Sharmila Biswas dàn dựng. Chừng như từng ánh mắt, từng chuyển động của vũ công tạo ra những nhịp điệu biết đánh thức mọi cảm xúc người xem. Lời thơ và ca khúc hòa quyện ngân nga làm say đắm trái tim con người.
Vâng, chính mọi trái tim sẽ là sự sống, sức sống thấu đạt cái lẽ vĩnh hằng sự trôi chảy của thời gian. Nhịp điệu hòa theo âm nhạc và vũ khúc, mỗi phân đoạn như là sự bóc tách từng lớp, từng mảng cấu trúc nhịp nhàng. Cứ lắng xuống từng phần như thế, từ phía khán giả, tiếng vỗ tay lại trỗi dậy thăng hoa theo từng nguồn mỹ cảm. Thế mới hiểu sức sống của nghệ thuật, của cái đẹp, mà lại là nghệ thuật múa cổ điển từ quê hương Tagore, như lời thi sĩ đã từng gieo rắc vào trái tim nhân loại: “Âm nhạc và các vũ điệu là ngôn ngữ chung của loài người”.
NGUYỄN NHÃ TIÊN
