Được mọi người đặt tên: Oscar Niemeyer, kiến trúc sư người Brazil, ông tổ sáng tạo của ngành kiến trúc, người có cái nhìn hiện đại trong lĩnh vực kiến trúc của Brazil, và là người đã tạo ra vóc dáng thiết kế kiến trúc thế kỷ 20 theo truyền thống Brazil, đã qua đời vào ngày 5-12 vừa qua ở độ tuổi 104.
 |
| Oscar Niemeyer và các công trình kiến trúc. |
Sau thời gian chiến đấu với bệnh suy hô hấp, Niemeyer trút hơi thở cuối cùng tại Bệnh viện Botafogo ở Rio de Janeiro, thành phố nơi ông sinh ra vào năm 1907. Nơi đây, Niemeyer nghiên cứu và sáng tạo thiết kế kiến trúc. Ông đã tạo nên tên tuổi của mình qua nhiều công trình công cộng ở Brazil mang phong cách dân tộc Brazil ở nhiều nơi trong nước, trong số đó có hai công trình kiến trúc quan trọng như nhà thờ và Tòa nhà Quốc hội. Ở nước ngoài, ông đã thiết kế công trình xây dựng của Ban Thư ký Liên hiệp quốc ở New York, trụ sở chính của Đảng Cộng sản ở Paris và gian hàng mùa hè Serpentine Gallery ở Hyde Park, London.
Tập đoàn báo chí lớn nhất của Brazil đã công bố cái chết ở phía trên cùng của trang web của mình với một bức ảnh của bài báo khen ngợi ông là nhà trí tuệ của đất nước và hai bài báo khác biểu dương ông “Nghệ sĩ bê-tông”, “Người bi quan yêu cuộc sống” và “Nhà truyền thống cho ngày mai”. Còn những bài viết hay những câu chuyện khác thì nhắc đến ông với biệt danh “Picasso của bê-tông”.
Tạp chí Veja cũng dẫn tin tức của nó với các cáo phó cho Niemeyer dưới tiêu đề “Cái tên vĩ đại cho nền kiến trúc Brazil” và đăng tải hình ảnh một số công trình lớn nhất của ông. Nhiều cơ quan, phương tiện truyền thông trong nước đã cống hiến khoản bảo hiểm đáng kể dành cho kiến trúc sư Niemeyer kể từ khi ông nhập viện vào tháng 11 năm nay.
Một trong những người tiên phong của kiến trúc hiện đại, tác phẩm của Niemeyer có rất nhiều ảnh hưởng với những thiết kế của các tòa nhà và cảnh quan đô thị từ những năm 1930 trở đi. Hiện nay, phần lớn các tác phẩm của ông vẫn có vẻ mang thuyết vị lai. Ông được cho là người đã tạo ra sự ảnh hưởng cho rất nhiều kiến trúc sư trong các thế hệ tiếp theo, bao gồm cả Zaha Hadid, Toyo Ito, Tadao Ando và Christian de Portzamparc.
Ông Lauro Cavalcanti, Giám đốc của Imperial Palace Rio, tác giả một cuốn sách về kiến trúc sư đã viết “Vẻ đẹp kiến trúc của Oscar Niemeyer giới thiệu nhiều về nét kiến trúc truyền thống trong tương lai. Tác phẩm thiết kế của Oscar Niemeyer là sự ca tụng kiến thức công nghệ nó mang đầy chất thơ và thường xuyên mới”.
Cuộc sống của kiến trúc sư Niemeyer cũng để lại nhiều “bê-tông”: 104 tuổi có một con gái, năm đứa cháu, 13 chắt và bảy chít tuyệt vời. Sau khi người vợ đầu tiên, Annita Baldo, qua đời, ông tái hôn ở tuổi 99. Quả thật không ngoa với biệt danh bất hủ: “Picasso của bê-tông”!
Trong các tác phẩm từ nhà thờ vương miện theo mô-típ truyền thống Brazil cho đến các hình khối nhà phức tạp ở công trình kiến trúc Đảng Cộng sản Pháp tại Paris, Niemeyer xa lánh cách kết cấu thép hộp của nhiều kiến trúc sư hiện đại, ông đi tìm cảm hứng trong dáng “hình trăng khuyết” và hình xoắn ốc của thiên nhiên. Điểm nổi bật của ông bao gồm cấu trúc tập hợp của thiết kế tòa nhà Liên hiệp quốc ở New York và Bảo tàng Nghệ thuật hiện đại ở Niterói, trông dáng vẻ của chúng không khác gì một chiếc đĩa bay từ Rio de Janeirobay qua Vịnh Guanabara.
Niemeyer là người tiên phong trong việc sử dụng bê-tông cốt thép để tạo dáng bay bổng và ông là người thiết kế hầu hết các tòa nhà quan trọng của thành phố. Niemeyer để lại dấu ấn của mình trong bê-tông mái vòm hoành tráng ở bản vẽ thiết kế bảo tàng quốc gia. Công trình này đã nhận rất nhiều chỉ trích của các nhà phê bình. Họ cho rằng cách thiết kế kiến trúc đó “thiếu linh hồn” hoặc, nặng lời hơn như lời phát biểu của Robert Hughes, nhà phê bình nghệ thuật đương đại “Nó trông kinh dị không thể tưởng”. Niemeyer lờ đi những lời chỉ trích. Ở tuổi 98, ông nói với nhật báo O Globo (Brazil): “Tôi tìm kiếm bất ngờ trong kiến trúc của tôi. Một tác phẩm nghệ thuật nên gây ra những cảm xúc của sự mới mẻ” và, ông còn nói thêm một cách tự tin “Nếu bạn đi đến Brazil, bạn có thể không thích công trình kiến trúc này. Bạn sẽ nói rằng nên có một cái gì đó tốt hơn, hay hơn. Nhưng tôi tin rằng, không có công trình nào giống như nó”.
Theo Jonathan Watts, phóng viên tờ The Guardian, sau khi cuộc đảo chính 1964 Brazil ngập vào một chế độ độc tài quân sự, Niemeyer, một người cộng sản suốt đời, quyết định dành nhiều thời gian ở châu Âu. Trong thời gian sống tại Pháp vào năm 1965, ông đã thiết kế trụ sở của Đảng Cộng sản Pháp. Trong chế độ độc tài, ông cũng được thiết kế trung tâm của các nhà xuất bản Mondadori tại Ý, Constantine Đại học ở Algeria và các dự án khác tại Israel, Lebanon, Đức và Bồ Đào Nha.
Kiến trúc sư Oscar Niemeyer đã giành huy chương vàng của Viện Kiến trúc Hoa Kỳ trong năm 1970, giải thưởng kiến trúc Pritzker từ Chicago Hyatt Foundation vào năm 1988 và huy chương vàng của Viện Kiến trúc sư Hoàng gia Anh vào năm 1998.
HOÀNG ĐẶNG
