Nhìn thấy và lắng nghe

Khi đứng trong chiều núi rừng Trị Thiên ngắm một cành mai dưới sắc trời xanh thẳm để thấy đằng sau những chùm hoa năm cánh dâng lên cả một mùa rực rỡ, trong tiếng sóng dội về từ một làng chài Phan Rang và ngọn gió thổi qua đêm Hòn Gai, thầm lan tới đỉnh Sơn Trà, tôi biết mình đang nghe một mùa xuân mang đôi bàn chân rộng đặt dịu dàng lên mặt đất âm vang. Khi ấy, vừa đúng bốn mươi năm trước, khi còn là một thanh niên…

Minh họa: HOÀNG ĐẶNG

Và trong những tháng ngày đầu tiên của mùa xuân ấy, có đêm tôi đã nghe tiếng chim họa mi hót sáng ấm khu vườn khuya, trong hơi gió bấc cuối cùng đang thổi về có mùi trầm thơm lẫn mùi cá kho nơi những căn nhà vôi quét mới. Có buổi chiều đứng nhìn con đường ray mở tới chân trời, còn cúi xuống những tấm lưng, loáng mồ hôi trong ánh ngày tàn 29 Tết.

Khi ấy, băng ngang hàng cây xanh có dòng biểu ngữ báo tin mừng thống nhất, trong tiếng những tràng pháo xa gợi nhớ một góc rừng… (Những năm ở rừng ấy, đôi khi lại nhớ một phiên chợ nhiều màu, nhớ những nét đẹp xưa và những đời người đã cũ…).

Còn thấy gì nữa, khi trên biển Thanh Bình (ngày ấy còn bao nhiêu người vẫn sáng chiều đến tắm) - nhiều năm chìm sau những căn nhà xây vội trong chiến tranh - đã hiện ra màu xanh của hy vọng sóng trên nền ngân biếc thanh âm. Và nghe gì nữa, khi giữa những bến xe đò, còn đọng âm u trên cây đàn người xẩm mù của thời gian bóng tối…

Những khi  nghe-và-thấy ấy, tôi hiểu mùa xuân đã đến nơi đây. Nhưng không phải chỉ bằng những tiếng động-sắc màu quen, không phải chỉ bằng những điều thô xù hay tinh tế, không phải chỉ bằng niềm sướng vui hay lòng còn xao xuyến. Mà mùa xuân đến trên mặt đất sau chiến tranh này bằng tiếng gió réo vào đôi cánh cứng. Và có rất nhiều người cũng đã hy vọng như thế.

Giữa mùi thơm những loài hoa, chúng tôi mơ về con đường đi tới sẽ mở ra niềm vô hạn. Như người nông dân nhìn thấy một mùa thu hoạch căng tràn niềm vui, xuyên qua những giọt mưa rơi lấp loáng trong bóng mây đỏ rực. Như người mẹ lắng nghe từ những búp lá non, lay động đôi mắt em thơ. Như những đốm lửa đốt núi, đêm đêm vẫn truyền đi tín hiệu của lời hứa, xa trên lưu vực.

Những mơ ước ấy, xuyên qua những khung cửa sổ, có hồi còi xe lửa thổi vào thành phố lúc năm giờ chiều; trong tiếng còi có vị ẩm ướt của những dòng sông và những thực phẩm còn tươi hay những vỉa cá tanh nồng, lẩn trong tiếng càu nhàu, tiếng thở dài mệt mỏi như những va chạm đục lành của cuộc sống… Giữa những cái vụng về non yếu, thậm chí lầm lạc, cũng chứa đựng và đắm say như điều kỳ diệu.

Đó là hình ảnh của một vồng khoai tàn tạ bên đồi hay rừng đước đang lặng thầm tiến ra mũi biển Cà Mau. Đó là khóm lưu ly thở dài trong góc vườn quên lãng (1) hay hàng dương các em nhỏ đang trồng cho mười năm sau, những bãi cát hoang trở thành nơi nghỉ mát. Đó là từ những phế liệu thời chiến tranh, người thợ sẽ xây nên bộ phổi thành phố, thở trên mái những ngôi nhà bình yên trong ánh hoàng hôn, khi đàn chim sẻ tha cọng rơm về tổ.

Trên cái khung phác thảo về tương lai còn bề bộn sắc màu, bao nhiêu con người đã ước mơ, rằng: Đã có cơm ăn và sách đọc. Mơ ước giản dị ấy, với vô vàn sức  lực, đã bật lên tiếng đê huyền cầm vang tới những dòng sông tràn lên vách nắng. Để cho những giọt mồ hôi, trước mưa nắng phũ phàng, đã nói: Niềm hy vọng và sức người là mãi mãi…

Và mùa xuân năm nay, bốn mươi năm sau. Tôi hiểu, cuộc sống thật ra là sự giản dị. Không giản dị, chỉ là vì con người cứ mải mê đuổi theo những ảo vọng. Nhất là ở độ tuổi hai mươi. Và giờ đây, khi đang tiến đến cái ngưỡng thất thập nhi tòng sở dục bất du củ (2), tôi đang tìm lại ngày quen cũ, nơi bên dưới bức tường xám đục, có những tiếng kêu chẳng hy vọng vẫn còn phát sóng, nơi  những sự sống dính bùn và than vẫn nghiến răng vượt thác. Bởi vì, vẫn còn một nhân loại sau lưng và trước mặt.

Mùa xuân. Không ít người vẫn nhắc đến bài thơ của Mãn Giác. Mãn Giác ư? Có phải là sự hiểu biết tròn đầy không? Ấy là gì, nếu không là cái sự thật này: Tất cả đều tròn rồi khuyết, đầy rồi vơi. Đó là qui luật của đất trời.  Mà cũng là của con người. … Mạc vị xuân tàn hoa lạc tận / Đình tiền tạc dạ nhất chi mai (Đừng bảo xuân tàn hoa rụng hết/ Đêm qua, sân trước một cành mai- bản dịch Ngô Tất Tố).

Những vẻ đẹp luôn luôn kết thúc và bắt đầu. Như mùa xuân. Như thời gian… Đang đến. Và đi…

22-1-2015

NGUYỄN ĐÔNG NHẬT

(1) Hoa lưu ly thảo có tên gọi là forget me not (đừng quên tôi).

(2) Ở độ tuổi 70 thì sống theo sở thích của bản thân nhưng không vượt ra ngoài lễ giáo (Luận ngữ).