Rau má lá rau muống còn có tên Rau má tía, Rau chua lè, Nhất điểm hồng, Dương đề thảo,… tên khoa học là Emilia sonchifolia (L) DC, thuộc họ Cúc - Asteraceae.
 |
| Rau má lá rau muống còn có tên Nhất điểm hồng.Ảnh : P.C.T |
Đây là cây thảo mọc hàng năm. Thân cao 30-50cm, màu xanh hoặc tím tía, nhẵn. Lá ở cây còn non, nom tựa như lá rau má, lá ở cây trưởng thành không cuống, có tai ở gốc, lá ở phía dưới cuống có cụm hoa dài tựa như lá rau muống, hình bầu dục không cuống, gốc lá xòe rộng ôm lấy thân. Cụm hoa hình đầu, thưa, mang hoa giống nhau màu hồng hay tím nhạt. Quả bế hình trụ, có một mào lông trắng.
Cây thường mọc hoang ở các bãi cỏ ven đường, ven đồi, ven rừng, nơi ẩm thấp, bờ ruộng, phân bố phổ biến khắp nước ta, còn có ở nhiều nước nhiệt đới châu Á, châu Phi. Có thể thu hái cây quanh năm, cắt lấy cây trên mặt đất, rửa sạch đem phơi hay sấy khô.
Theo Từ điển cây thuốc Việt Nam, Rau má lá rau muống có vị hơi đắng, tính mát, có tác dụng thanh nhiệt lợi tiểu, mát máu giải độc, tiêu viêm, sát khuẩn, hoạt huyết khử ứ. Thường dùng chữa: cảm cúm, sốt, viêm đường hô hấp trên, đau họng, nhọt ở miệng; viêm phổi nhẹ; viêm ruột ỉa chảy, lỵ; bệnh đường niệu, sinh dục; viêm vú, viêm tinh hoàn; đau do vết thương, đinh nhọt, eczema, viêm thần kinh da, chấn thương bầm dập, rắn cắn. Liều dùng 15-30g, dạng thuốc sắc. Dùng ngoài không kể liều lượng.
Bài thuốc:
1. Cổ họng sưng đau: Rau má lá rau muống tươi, Rễ cỏ tranh tươi, mỗi thứ 30g. Sắc uống. Hoặc dùng: Rau má lá rau muống, Nhất chi hoàng hoa đều 15g, sắc uống.
2. Viêm phổi: Rau má lá rau muống, Tước sàng, Sài gục (Lỗ địa cúc) đều 15g, sắc uống. Hoặc dùng: Rau má lá rau muống 30g, Rễ cương mai (Ilex asprella) 25g, Bồ công anh 20g, Rau dấp cá (bỏ vô sau) 15g. Sắc uống ngày 1 thang chia 2-3 lần, uống liên tục trong 5-7 ngày.
3. Viêm bể thận: Rau má lá rau muống, Lá diễn (Cẩu can thái) đều 500g; Rau mã đề 250g, sắc lấy 500ml, ngày uống 3 lần, mỗi lần 20ml.
4. Viêm đường tiết niệu: Rau má lá rau muống 30g, Rau mã đề 20g, Kim ngân hoa 6g. Sắc ngày 1 thang chia uống 2-3 lần, uống liên tục 5-7 ngày.
5. Viêm tinh hoàn: Rau má lá rau muống 30g, Tiểu hồi hương 10g, Rau mã đề 20g. Sắc uống ngày 1 thang, chia 2-3 lần.
6. Viêm đường ruột, ỉa chảy: Rau má lá rau muống, Lá lựu đều 120g, sắc còn 250ml, ngày uống 2 lần, mỗi lần 50ml.
7. Phù thũng: Rau ám lá rau muống tươi 60g, Cỏ bấc đèn 60g. Sắc uống trước bữa ăn, ngày 2 lần.
8. Chắp lẹo: Rau má lá rau muống, Cúc bạc leo, Cúc hoa dại đều 15g, sắc uống ngày 1 thang chia 2 lần. Hoặc dùng : Rau má lá rau muống 15g, Hoa tím Nhật 30g, sắc uống ngày 1 thang, uống liên tiếp trong 3 ngày.
9. Viêm amygdal cấp tính: Rau má lá rau muống 30g, Lá nữ trinh 30g, Cam thảo 5g. Sắc ngày 1 thang chia ngậm nuốt dần từ 3-5 lần, liên tục trong 3-5 ngày. (Lưu ý đã có ấn phẩm dịch bài này nhầm Nữ trinh - Ligustrum lucidum thành Trinh nữ - Mimosa pudica).
10. Viêm tai giữa: Rau má lá rau muống tươi lượng vừa đủ, rửa sạch, giã nhuyễn vắt nước cốt nhỏ vào tai bị bệnh, mỗi lần 2-3 giọt, ngày 2-3 lần.
11. Viêm tuyến vú sơ phát: Rau má lá rau muống tươi thêm chút muối giã nát đắp ngoài, đồng thời lấy Rau lá má rau muống tươi 60g (hoặc khô 30g) sắc uống trong.
12. Viêm phần phụ, viêm âm đạo: Rau má lá rau muống 30g, Hoàng liên ô rô lá dày 10g. Sắc uống đồng thời dùng Rau má lá rau muống tươi lượng vừa đủ nấu lấy nước hòa chút muối ngâm rửa.
13. Bạch đới quá nhiều: Rau má lá rau muống 30g, Dừa cạn 30g, sắc lấy nước rồi đập thả vào 2 quả trứng gà, nấu sôi lại cho trứng chín, uống lúc còn nóng.
14. Các loại vô danh thũng độc, nhọt lỡ vùng chẩm gáy (đối khẩu sang): Rau má lá rau muống tươi 1 nắm, rửa sạch, thêm chút đường đỏ, giã nhuyễn bó đắp lên chố đau.
15. Mụt nhọt lở loét, bị viêm do ong đốt: Rau má lá rau muống, Lá phù dung, Cân cốt thảo, lượng bằng nhau, sấy khô, tán bột, phối thêm vaseline thành aco mềm 25%, bôi thuốc vết thương và băng lại, mỗi ngày thay thuốc 1 lần.
PHAN CÔNG TUẤN
