Vào đầu năm học mới, bên cạnh bộ sách giáo khoa (SGK), một số phụ huynh, học sinh còn tìm mua thêm những quyển sách tham khảo (STK) để hỗ trợ việc học, giúp mở rộng kiến thức. Tuy nhiên, trong khi STK quá phong phú về chủng loại như hiện nay thì việc chọn mua được một quyển sách tham khảo hay, phù hợp quả không đơn giản.
 |
| Đứng trước sự phong phú về các đầu sách tham khảo, phụ huynh, học sinh gặp không ít khó khăn mỗi khi chọn mua sách. (Ảnh chụp tại Nhà sách Fahasa Đà Nẵng -đường Lê Duẩn). Ảnh: MAI HIỀN |
“Mê hồn trận”
Dạo qua các nhà sách từ nhỏ đến lớn ở Đà Nẵng như nhà sách Phương (đường Lý Thái Tổ), nhà sách Đà Nẵng (đường Bạch Đằng), nhà sách Fahasa Đà Nẵng (đường Lê Duẩn)…, chúng tôi thật sự hoa mắt trước một “rừng” STK. Nhiều phụ huynh, học sinh có cách nói ví von về STK rằng như “mê hồn trận” vậy.
Khi được hỏi về số đầu STK của mỗi bậc học hiện đang được bày bán tại nhà sách Phương, chị Phương, chủ nhà sách cho hay: “Chúng tôi chỉ có thể liệt kê các đầu sách giáo khoa.
Còn STK quá nhiều, nhà sách không thống kê con số cụ thể, anh chị có thể đến tận nơi xem qua”. Và đây cũng là tình trạng chung của đa số nhà sách. Số lượng đầu STK gần như áp đảo số lượng SGK, phong phú về mẫu mã, chủng loại với đầy đủ các bậc học từ tiểu học đến THCS, THPT với sự góp mặt của các nhà xuất bản (NXB) như NXB Giáo dục Việt Nam (GDVN), NXB Đại học Quốc gia Hà Nội (ĐHQGHN), NXB Đại học Sư phạm thành phố Hồ Chí Minh (ĐHSPTPHCM), NXB Đồng Nai (ĐN), NXB Tổng hợp thành phố Hồ Chí Minh (THTPHCM), NXB Đại học Quốc gia thành phố Hồ Chí Minh (ĐHQGTPHCM),…
Với mỗi môn học đều có rất nhiều đầu sách tham khảo khác nhau. Đơn cử như tại nhà sách Phương, chỉ riêng môn Tiếng Việt lớp 1 cũng đã có trên 5 đầu STK, bao gồm: Hướng dẫn học và làm bài Tiếng Việt 1 (NXB ĐHQGHN), Bồi dưỡng Tiếng Việt 1 (NXB ĐHQGHN), 100 đề kiểm tra Tiếng Việt 1 (NXB ĐHQGHN),… Hay tại nhà sách Fahasa Đà Nẵng, chỉ riêng môn Ngữ văn lớp 11 cũng đã có rất nhiều đầu STK khác nhau: Những bài văn mẫu 11 (NXB THTPHCM), Những bài văn hay 11 (NXB ĐHQGTPHCM), 100 bài văn hay bồi dưỡng học sinh giỏi văn 11 (NXB ĐHQGHN),…
STK ở bậc tiểu học tập trung vào 3 môn Toán, Tiếng Việt, Tập làm văn với các dạng sách phổ biến là luyện phát âm, luyện chữ, hướng dẫn giải toán, bộ đề kiểm tra, hướng dẫn tập làm văn,… Ở bậc THCS, THPT thì STK tập trung vào các môn Toán, Lý, Hóa, Sinh, Ngữ văn, Lịch sử, Địa lý, Tiếng Anh với các dạng sách phổ biến là hướng dẫn kèm câu trả lời của các câu hỏi sau mỗi bài học, hướng dẫn kèm lời giải của các bài tập, tuyển tập các bài văn mẫu, bộ đề, bài tập nâng cao… Nhìn chung, mẫu mã, chủng loại rất phong phú, song khi tìm hiểu thì chúng tôi nhận thấy, có những quyển tuy khác nhau về tựa đề nhưng nội dung bên trong thì khá giống nhau.
Em Quỳnh Nhi, chuẩn bị bước vào lớp 11, Trường THPT Trần Phú chia sẻ: “Mỗi môn, tuy có nhiều đầu STK nhưng em thấy nội dung lại khá giống nhau. Ví dụ như STK môn Văn này cũng có những bài văn tham khảo của STK môn Văn kia, còn Toán thì gần như đều chung một cách giải, đôi khi có những cách giải mới hơn ở sách nâng cao. Các môn Sinh học, Lịch sử, Địa lý thì hầu hết các sách đều một câu trả lời”. Quỳnh Nhi cũng cho hay, thường khi đi mua STK, trước tiên em sẽ xem giá, sau đó mới tới nội dung.
Giá thành của STK có phần nhỉnh hơn giá thành của SGK. Đơn cử như SGK Tiếng Việt 2 (tập 1) có giá 13.000 đồng, trong khi đó các đầu STK của lớp 2 như Để học tốt Tiếng việt 2 (tập 1, NXB ĐHSPTPHCM) có giá 24.000 đồng, 10 chuyên đề bồi dưỡng học sinh giỏi Văn - Tiếng Việt 2 (NXB ĐHQGHN) có giá 60.000 đồng, Những bài làm văn mẫu 2 (tập 1, NXB ĐHQGHN) có giá 38.000 đồng. Hay SGK Ngữ văn 8 (tập 1) có giá 10.000 đồng, trong khi đó, STK Học tốt Ngữ văn 8 (tập 1, NXB THTPHCM) có giá 35.000 đồng.
Chị Minh Duệ (ngụ quận Liên Chiểu), hiện có 2 con vào lớp 6 và lớp 8 cũng cho hay: “Cả hai con nhà tôi đều bắt đầu dùng STK từ năm học lớp 3. Hiện nay có rất nhiều loại STK và các NXB khác nhau, điều này đôi khi gây không ít khó khăn cho tôi mỗi khi chọn mua STK cho con. Tuy nhiên, qua sự giới thiệu của các thầy cô giáo thì tôi thường chọn mua STK của những NXB uy tín như NXB GDVN, NXB ĐHQGHN”.
Có thật sự cần thiết?
Bàn về việc STK có thật sự cần thiết cho học sinh hay không, cô Nguyễn Thị Loan, giáo viên dạy Văn, Trường THPT Nguyễn Trãi (quận Liên Chiểu) chia sẻ, “Muốn biết STK có cần thiết và có mang lại hiệu quả cho học sinh không thì phải hiểu được bản chất STK là gì. STK là những sách cung cấp thêm những kiến thức và phương pháp liên quan đến lĩnh vực học sinh cần tìm hiểu. STK giúp người học bổ trợ kiến thức, tiếp cận thêm nhiều phương pháp hay và rèn luyện thêm tư duy từ kho đề luyện tập mà sách cung cấp. Vì vậy, STK không chỉ cần thiết cho học sinh mà cho cả phụ huynh, giáo viên; rộng ra là với những ai muốn trau dồi thêm kiến thức, kỹ năng ở lĩnh vực mà họ quan tâm chứ không nhất thiết chỉ dành cho những em học sinh giỏi, cần STK để nâng cao kiến thức”.
Tuy nhiên hiệu quả của STK đối với người sử dụng, cụ thể ở đây là học sinh thì không nằm ở bản chất của sách mà phụ thuộc vào mục đích của học sinh khi sử dụng nó. Nếu học sinh sử dụng STK chỉ nhằm đối phó với việc học trên trường (đối phó với việc soạn bài cũ, làm bài tập được thầy cô giao về nhà hay sử dụng sách làm “phao” tài liệu khi kiểm tra...) thì STK sẽ không phát huy được ý nghĩa vốn có của nó, ngược lại còn gây ra nhiều tác hại đến học sinh. Đó là thói quen lệ thuộc vào STK của học sinh. Lâu dần sẽ trở thành căn bệnh lười tư duy, lười động não. Giáo viên giao bài là phải tìm đến tài liệu tham khảo trước thay vì tìm tòi cách giải quyết, thậm chí nếu bài đó không có trong STK thì kêu ca là khó hoặc không làm. Phụ thuộc vào SGK dần cũng sẽ giết chết khả năng sáng tạo, nét riêng của học sinh, nhất là đối với các môn xã hội như Ngữ văn. Vì vậy STK sẽ mang lại hiệu quả thiết thực cho học sinh khi các em chỉ dùng nó với đúng nghĩa là tham khảo chứ không phải là công cụ tư duy.
Thầy Ngô Đình Minh, giáo viên dạy Toán, Trường THCS Nguyễn Lương Bằng (quận Liên Chiểu) khẳng định rằng: “Học sinh cần thiết sử dụng STK vì trong hệ thống bài tập SGK thì chưa đủ lực cho học sinh khi đi thi nên cần làm thêm bài tập trong sách bài tập và STK. Việc học thêm ở STK sẽ giúp học sinh biết thêm nhiều dạng bài tập và làm tốt hơn trong kỳ thi. Tuy nhiên, việc STK có mang lại hiệu quả cho học sinh trong học tập hay không thì còn phụ thuộc vào cách chọn và cách dùng sách của học sinh”.
“Hiện nay, STK trên thị trường được bày bán rất nhiều. Bên cạnh đó, có lẽ một phần xuất phát từ sự kiểm duyệt chưa hiệu quả của các nhà quản lý mà chất lượng STK không song hành cùng số lượng sách. Nói thẳng ra là thị trường STK hiện cũng đang nhiễu, số lượng STK rất nhiều với đủ chủng loại, chất lượng khác nhau, đánh đố người mua sách. Theo ý kiến và kinh nghiệm lựa chọn STK của tôi thì phụ huynh, học sinh nên chọn STK hội tụ đủ 3 tiêu chí: có phần khái quát kiến thức; có phần hướng dẫn, gợi mở phương pháp làm bài; có phần luyện tập, nâng cao kiến thức sau mỗi chương hoặc mỗi đơn vị kiến thức thông qua các bài tập hoặc hệ thống đề tham khảo”, cô Loan bày tỏ.
MAI HIỀN
