Tủ riêng của ba tôi trên gian thờ, từ hồi ông mất đến nay 15 năm tôi chưa hề đụng tới. Nay tìm giấy tờ cho công việc, tôi vô tình thấy mấy loại giấy tờ hay hay, lạ lạ. Đó là các tấm giấy đen đen được bồi dày hơi bị nát, hình chữ nhật, chiều dài 25cm, chiều rộng 20cm. Tôi gõ vào google được biết đó là bằng khoán điền thổ.
 |
| Một tờ khai trong bằng khoán điền thổ. (ảnh trái) và Những điều lệ sơ lược của bằng khoán điền thổ. |
Tôi đọc được tên ông nội Nguyễn Chí (chữ viết bằng bút lá tre, kiểu gothique xưa, tên được phiên ra tiếng Hán), 39 tuổi, lý trưởng, sở hữu đất ở phủ Duy Xuyên, tổng Quảng Hòa, thôn Phú Thuận (ngày nay là xã Đại Tân, huyện Đại Lộc, tỉnh Quảng Nam). Tôi đếm có hơn hai chục tấm bằng như thế, chứng tỏ ông nội tôi ngày xưa ruộng cò bay thẳng cánh là có thật. Tôi đọc thấy những bằng khoán ruộng của ông nội tôi được lập vào năm 1936. Chữ tiêu đề và các cột trong tấm bằng khoán được viết bằng chữ quốc ngữ và chữ Nho, các thông tin điền vào tấm bằng khoán được viết tay bằng chữ quốc ngữ.
Tôi vào kho tra cứu thấy tài liệu “Địa chính Hà Nội thời cận đại” ghi rằng: Bằng khoán điền thổ có thời điểm xác lập sớm nhất là vào khoảng những năm 1930 và thời điểm lập phiếu muộn nhất là những năm 1950. Nhưng đa phần các tấm bằng khoán điền thổ được lập vào năm 1940 của thế kỷ XX. Bằng khoán điền thổ thực chất là những phiếu kê khai đo đạc về diện tích, các loại hình đất đai, chủ sở hữu cụ thể phục vụ công tác quản lý. Đó chính là một hình ảnh tương đồng với sổ địa bạ (thời Nguyễn) và sổ đỏ (thời hiện đại).
Bằng khoán điền thổ gồm nhiều trang, trang đầu thể hiện tên chủ sử dụng đất, tên cơ quan cấp giấy. Các thông tin quan trọng trên bằng khoán thể hiện chi tiết các thông số kỹ thuật của thửa đất như diện tích, vị trí, tọa độ, ranh giới tiếp giáp thuộc số thửa đất, số tờ bản đồ. Các số liệu đo đạc này phản ánh cấu trúc, diện mạo từng thửa đất. Mặt sau tấm bằng khoán là những trang trống dự phòng, sẽ cập nhật thông tin nếu biến đổi chủ sở hữu...
Bằng khoán điền thổ có tính ưu việt là sử dụng được lâu dài và qua nhiều đời chủ. Điều quan trọng là giúp cho cơ quan chức năng nắm được lý lịch bất động sản, như quá trình mua bán, chuyển dịch, tình trạng tranh chấp, sự tăng - giảm diện tích và sự tách - nhập của bất động sản. Những tấm bằng khoán điền thổ đó nay đã cũ nát, sắp mục rữa, nhưng tôi rưng rưng xúc động tưởng như chạm tay vào quá khứ ngày xưa của ông nội mình.
NGUYỄN PHIN
