* Trong bài “Ăn chắc mặc bền” đăng trên Đà Nẵng cuối tuần số ra ngày 22-12 vừa rồi có nói về cổ cồn. Xin cho biết cổ cồn là gì, nó khác với cổ bẻ (như trong bài có nói) như thế nào? Bộ phim “Cổ cồn trắng” có lần phát trên truyền hình có cùng ý nghĩa với cổ cồn không? (Trần Thị Mỹ Anh, Hải Châu, Đà Nẵng).
- Cổ cồn (còn gọi là cổ côn) là phiên âm từ chữ col, tiếng Pháp, phát âm là “côn”, nghĩa là cổ áo; tiếng Anh tương đương là collar. Cổ cồn được người Pháp du nhập vào Việt Nam và từ cổ cồn trong tiếng Việt chỉ riêng loại cổ áo sơ-mi cứng, khác với col trong tiếng Pháp chỉ cổ áo nói chung.
Cổ cồn được Từ điển Tiếng Việt (Viện Ngôn ngữ học, Trung tâm Từ điển học, NXB Đà Nẵng, 2003) giảng là: “Cổ cồn (cũng như cổ cứng), danh từ. Cổ áo sơ-mi cứng, phẳng, dựng bằng một lớp vải dính”.
Do được bọc một miếng lót cứng vào bên trong nên cổ cồn thường gây khó chịu cho nhiều người lần đầu chuyển từ cổ bẻ (loại cổ đắp bằng 2 - 3 lớp vải lên nên có thể bẻ xuống nhẹ nhàng, mềm mại) sang loại cổ cứng này. Một thời, người Việt căn cứ vào cổ côn hay cổ bẻ mà cho rằng người mặc áo đó là “đại gia” sành điệu hay “nhà quê” thứ thiệt, bởi cổ cồn mới thắt được cà-vạt.
Ở phương Tây, việc phân chia “đẳng cấp” lại căn cứ vào chính loại cổ cồn đó. White collar (Anh) hoặc Blanc col (Pháp) là danh từ dùng chỉ giới công chức, nhân viên văn phòng, thường mặc áo sơ-mi trắng lịch sự. Blue collar (Anh) hoặc Bleu col (Pháp) là danh từ chỉ giới công nhân, lao động chân tay, thường mặc áo bảo hộ lao động màu xanh dương. Tất nhiên cũng có những công nhân cổ trắng, nhưng đây là những chuyên gia được trả lương cao hoặc những công nhân có học vấn cao làm việc ở văn phòng nhiều hơn so với công nhân cổ xanh vốn phải thường xuyên vận động đến cơ bắp.
So với cổ xanh, cổ trắng “có giá” hơn, như quan điểm của nhà xã hội học Hoa Kỳ Charles Wright Mills (1916-1962) trong tác phẩm White Collar: The American Middle Classes (Cổ cồn trắng: Tầng lớp trung lưu Hoa Kỳ) có nội dung nghiên cứu về tầng lớp trung lưu mới nổi của nước này. (Thực ra, white collar nguyên nghĩa là cổ trắng, nhưng đã Việt hóa thành cổ cồn trắng). White Collar (TV series) cũng là tên series phim truyền hình về hình sự và cảnh sát ăn khách của Mỹ, do hãng Fox Television Studios sản xuất, phát sóng trên USA Network từ ngày 23-10-2009. Tại Việt Nam, bộ phim nổi tiếng này đã được Truyền hình Công an Nhân dân (ANTV) bắt đầu phát sóng vào ngày 23-4-2012. Phim nói về tội phạm cổ cồn trắng, loại hình tội phạm không có tính chất bạo lực, thường bao hàm đến tiền và đối tượng phạm tội thường có mục đích kiếm lợi cho bản thân.
Khái niệm cổ cồn trắng dùng để ám chỉ giới có học, và vì có học nên khi gây án thì hậu quả nguy hiểm khó lường. Từ cách nhìn này, một số báo ở nước ta, ví như PetroTimes, trong bài “Bầu” Kiên - tội phạm “cổ cồn trắng” đăng ngày 15-8-2013, đã chua chát nhận định: Việc bị cơ quan Cảnh sát điều tra Bộ Công an đề nghị truy tố với một loạt tội danh đã gây xôn xao dư luận những ngày qua. Vì đâu mà một doanh nhân không có gì quá nổi bật ngoài những phát ngôn “gây bão” trên sân cỏ lại khiến báo chí tốn nhiều giấy mực trong một thời gian dài đến vậy? Có lẽ vì đây là lần đầu tiên, một nhân vật “cổ cồn trắng” và những mánh khóe thao túng thị trường tiền tệ đã làm bàng hoàng tất cả chúng ta.
ĐNCT
