Khởi công xây dựng từ tháng 9-2022, đến nay dự án đầu tư hai hệ thống quan trắc môi trường nước tự động, liên tục lưu vực sông Vu Gia - Thu Bồn (theo hợp tác giữa hai địa phương Quảng Nam và Đà Nẵng) đã hoàn thành thi công, xây dựng, lắp đặt thiết bị, vận hành thử nghiệm và đang hoàn thiện hồ sơ nghiệm thu, bàn giao công trình.
Một trong những nhiệm vụ trọng tâm giai đoạn 2016-2025 của công tác phối hợp giữa tỉnh Quảng Nam và thành phố Đà Nẵng là tăng cường quan trắc, giám sát chất lượng môi trường phục vụ công tác phối hợp liên vùng, liên ngành giữa hai địa phương. Các trạm quan trắc môi trường nước liên tục trên lưu vực sông được dùng chung để phục vụ quản lý và điều hành ứng phó sự cố trên lưu vực sông, kiểm soát tình hình vận hành của các thủy điện theo quy định hiện hành và đánh giá nguy cơ ô nhiễm môi trường từ các nguồn trên lưu vực.
Hai trạm quan trắc được xây dựng tại Trạm thủy văn Ái Nghĩa (thị trấn Ái Nghĩa, huyện Đại Lộc, tỉnh Quảng Nam) và Trạm thủy văn Tứ Câu (phường Điện Ngọc, thị xã Điện Bàn, tỉnh Quảng Nam) từ nguồn vốn ngân sách của thành phố Đà Nẵng do Sở Tài nguyên và Môi trường (TN&MT) làm chủ đầu tư và quản lý dự án. Dự án có tổng mức đầu tư hơn 11 tỷ đồng do Công ty CP Kinh doanh thương mại và sản xuất SEIKI thi công.
Theo Sở TN&MT, đây là dự án giúp đánh giá hiện trạng, xu thế và diễn biến môi trường phục vụ công tác quản lý, bảo vệ môi trường đối với từng địa phương nói riêng và phục vụ đắc lực cho công tác phối hợp liên vùng, liên ngành giữa tỉnh Quảng Nam và thành phố Đà Nẵng nói chung, góp phần quan trọng trong quản lý, bảo vệ và phát triển bền vững nguồn nước lưu vực sông Vu Gia - Thu Bồn và vùng bờ Quảng Nam - Đà Nẵng. Sở TN&MT hai địa phương đều tiến hành quan trắc hằng năm để đánh giá hiện trạng chất lượng môi trường.
Tuy nhiên, với phương pháp quan trắc truyền thống chủ yếu là lấy mẫu nước phân tích tại phòng thí nghiệm, tần suất quan trắc thưa, số liệu không liên tục, thời gian trả kết quả còn chậm…, do đó kết quả chưa kịp thời phản ánh được chất lượng môi trường và nguồn nước của lưu vực sông Vu Gia - Thu Bồn. Việc quan trắc môi trường như trên chỉ có giá trị đơn lẻ, không liên tục, dẫn đến không có khả năng phát hiện sớm để có biện pháp kiểm soát và ngăn chặn kịp thời các tác động do suy giảm, thay đổi mực nước, ô nhiễm và xâm nhập mặn gây khó khăn trong công tác quản lý và điều phối.
Hiện nay, hoạt động quan trắc tự động ngày càng được quan tâm phát triển và trở thành xu thế chung trên toàn cầu thay thế cho quan trắc thủ công. Theo đó, hệ thống quan trắc môi trường tự động với các ưu điểm như: thời gian lấy dữ liệu trung bình theo phút: 5 phút, 10 phút, 15 phút, 30 phút, 1 giờ, 3 giờ, 6 giờ, 12 giờ hoặc 24 giờ; có thể công khai, công bố dữ liệu trên website; tự động xây dựng bản đồ AQI và WQI theo dạng GIS; phát hiện ô nhiễm giúp dự báo, cảnh báo xu hướng, hướng phát tán ô nhiễm; ứng dụng trên điện thoại thông minh về giá trị hiện thời, biểu đồ dữ liệu theo thời gian… cho các lãnh đạo, cán bộ quản lý được cấp quyền dụng; cảnh báo qua email, tin nhắn: nếu phát hiện kết quả vượt quy chuẩn hoặc nằm ngoài khoảng cho phép thì hệ thống sẽ tự động phát đi cảnh báo qua email/tin nhắn đến một hoặc nhiều địa chỉ do người quản trị cài đặt; đồng thời tạo thuận lợi cho cơ quan chức năng giám sát, để có cảnh báo kịp thời về tình trạng nguồn nước.
Dự án Đầu tư 2 hệ thống quan trắc môi trường nước tự động, liên tục lưu vực sông Vu Gia - Thu Bồn sẽ cung cấp cơ sở dữ liệu quan trọng về các thông số môi trường như: nồng độ pH, nhiệt độ, DO, mực nước, độ đục, phốt pho tổng, độ mặn... và được truyền tự động, liên tục về Sở TN&MT của hai địa phương theo quy định. Khi giá trị các thông số vượt ngưỡng, hệ thống sẽ tự động gửi cảnh báo đến cán bộ trực tiếp phụ trách.
Dữ liệu quan trắc tự động được cập nhật liên tục 5 phút/lần và được truyền về Trung tâm thông tin của hai sở TN&MT để theo dõi trực tuyến giúp phát hiện, cảnh báo sớm các nguy cơ sụt giảm nguồn nước ở hạ lưu, xâm nhập mặn, ô nhiễm môi trường nước, kiểm soát tình hình vận hành của các thủy điện và đánh giá nguy cơ xả thải ra môi trường từ các nguồn trên lưu vực sông Vu Gia - Thu Bồn.
Trong thời gian tới, Sở TN&MT thành phố Đà Nẵng sẽ tiếp nhận 2 trạm và giao Trung tâm Quan trắc tài nguyên và môi trường Đà Nẵng quản lý, vận hành. Theo ông Nguyễn Trần Quân, Phó Giám đốc Trung tâm quan trắc TN&MT thành phố Đà Nẵng, hệ thống quan trắc môi trường tự động trên lưu vực sông Vu Gia - Thu Bồn đi vào hoạt động sẽ góp phần quan trọng trong việc quan trắc, đánh giá diễn biến chất lượng môi trường, bảo đảm cung cấp số liệu tin cậy, làm cơ sở cho việc phát hiện và cảnh báo sớm; từ đó có các chính sách phù hợp đối với các vấn đề sụt giảm nguồn nước ở hạ lưu, ô nhiễm môi trường, xâm nhập mặn và vận hành của các nhà máy thủy điện. Việc đầu tư 2 trạm quan trắc này rất cần thiết và là công cụ hữu ích giúp cho cơ quan quản lý về môi trường của hai địa phương đưa ra những quyết định đúng đắn, kịp thời trong việc xây dựng quy hoạch chung, điều hành các chính sách hài hòa phát triển kinh tế - xã hội, cùng với công tác an sinh xã hội và an toàn sinh thái, phát triển môi trường bền vững.
DIỆP NHƯ
