Trong chuyến thăm Việt Nam hai ngày vào trung tuần tháng 11-2016, tại Hội nghị quốc tế lần thứ ba về chống buôn bán trái phép động vật hoang dã, Hoàng tử Anh William, Công tước xứ Cambridge nhận món quà tặng đặc biệt từ Lê Trang - đại diện nhóm GreenViet Đà Nẵng: Voọc chà vá nhồi bông - biểu trưng cho loài động vật hoang dã quý hiếm tại bán đảo Sơn Trà được Đà Nẵng thống nhất chọn làm hình ảnh nhận diện thành phố nhân sự kiện Tuần lễ cấp cao APEC 2017. Hoàng tử thích thú lắng nghe câu chuyện của những người bạn trẻ Đà Nẵng trong quá trình bảo tồn quần thể voọc chà vá tại Sơn Trà.
 |
Hành trình gặp gỡ voọc chà vá
Ngay sau khi tốt nghiệp đại học, Lê Trang, một cô gái trẻ từ miền Trung đã tìm cơ hội đi dọc chiều dài đất nước trong 3 năm, để tìm hiểu mạng lưới các hoạt động buôn bán trái phép động vật hoang dã và lời giải đáp cho câu hỏi “Tại sao rừng Việt Nam lại hết thú?”.
Dọc theo hành trình đó, năm 2010, Trang gặp nhóm Voọc, tức là nhóm GreenViet bây giờ, lúc này đang nghiên cứu và bảo tồn quần thể voọc chà vá chân xám ở Vườn Quốc gia Kon Ka Kinh, Gia Lai.
Năm 2012, họ chính thức thành lập và ra mắt Trung tâm Bảo tồn đa dạng sinh học Nước Việt Xanh - GreenViet đặt văn phòng tại Đà Nẵng, đồng thời chọn Khu bảo tồn thiên nhiên Sơn Trà để ưu tiên bảo vệ vì những đặc điểm độc đáo của nơi này. Đặc biệt, trung tâm quyết định sử dụng hình ảnh của quần thể vọoc chà vá chân nâu ở đây để thu hút sự quan tâm của các cấp chính quyền và cộng đồng.
Không lâu sau, hình ảnh và thông tin của loài voọc chà vá chân nâu ở bán đảo Sơn Trà được GreenViet đưa đến khắp các cơ quan, khách sạn, quán cà-phê, xe taxi, sân bay và trung tâm thông tin du lịch, trường học…
Các cuộc hội thảo, tập huấn “Tôi yêu Sơn Trà”, “Hiệp sĩ nhí rừng Sơn Trà”, triển lãm ảnh “Đời sống của voọc chà vá chân nâu ở Sơn Trà” hay tọa đàm “Cộng đồng chung tay bảo vệ đa dạng sinh học của Sơn Trà” là những ý tưởng và việc làm của GreenViet để đưa hình ảnh loài voọc chà vá chân nâu ở bán đảo Sơn Trà đến cộng đồng.
Voọc chà vá chân nâu còn được gọi là voọc chà vá chân đỏ hoặc voọc ngũ sắc với đặc trưng bộ lông 5 màu. Chính nhờ vẻ đẹp khác thường, loài động vật này được Tổ chức Bảo vệ động vật hoang dã quốc tế tôn vinh là “nữ hoàng” của các loài linh trưởng. Loài này thuộc danh mục nhóm IIB - mức nguy cấp trong sách đỏ Việt Nam. Hiện ở bán đảo Sơn Trà có hơn 500 cá thể voọc chà vá chân nâu.
 |
| Hoàng tử William lắng nghe câu chuyện về voọc chà vá Sơn Trà. |
Mô hình cho các nước học tập
Với tư cách đại diện GreenViet, Lê Trang đã tham gia và báo cáo tại Hội nghị Bảo tồn sinh vật tại Madison, bang Wiscosin (từ 17 đến 21-7-2016) theo lời mời của TS. Chia Luen Tan, Viện Nghiên cứu bảo tồn, vườn thú San Diego của Mỹ. Đây là hoạt động mở đầu trong chuỗi chương trình tập huấn tham quan học tập trao đổi tại Mỹ của GreenViet.
Theo đó, một văn bản thỏa thuận hợp tác về các hoạt động nghiên cứu khoa học và giáo dục bảo tồn các loài linh trưởng của Việt Nam đã được hai bên ký kết. Sở dĩ Lê Trang được mời đến báo cáo tại hội nghị, vì Ban tổ chức nhận thấy mô hình sử dụng loài biểu tượng vọoc chà vá chân nâu để kêu gọi cộng đồng bảo vệ đa dạng sinh học của Khu bảo tồn thiên nhiên Sơn Trà do GreenViet khởi xướng đã có những thành công đáng chú ý và là một mô hình rất hay cần được chia sẻ với các tổ chức bảo tồn ở các nước.
Nhiều nhà khoa học các nước sau hội nghị này đã đến tiếp xúc và đánh giá bán đảo Sơn Trà của Đà Nẵng là một địa điểm hết sức độc đáo, vì không nơi nào trên thế giới có được một khu bảo tồn ngay trong lòng thành phố với độ đa dạng cao như vậy.
Mô hình bảo vệ một khu bảo tồn thiên nhiên bằng cách sử dụng loài biểu tượng như cách mà GreenViet đang làm đã từng được thực hiện ở nhiều nơi, tuy nhiên khả năng huy động sự tham gia của cộng đồng vào công tác bảo tồn đa dạng sinh học ở Đà Nẵng là rất đáng học tập.
Theo Lê Trang, sau chuyến đi này, GreenViet quyết định sẽ thúc đẩy để cùng với các đơn vị chức năng tiến hành các nghiên cứu nhằm bổ sung dữ liệu cho đa dạng sinh học của Đà Nẵng, gồm cả khu bảo tồn thiên nhiên Sơn Trà và Bà Nà - Núi Chúa. Trong đó mô hình vườn thú tự nhiên (safari) của vườn thú San Diego cũng là một mô hình mà GreenViet tâm đắc.
Bên cạnh đó, hoạt động nghiên cứu và giám sát số lượng của quần thể vọoc chà vá chân nâu ở bán đảo Sơn Trà, các nghiên cứu về tập tính sinh hoạt, xã hội, ăn uống, sẽ được tiến hành hằng năm, nhằm đưa ra được các khuyến cáo cho thành phố trong việc bảo vệ quần thể voọc chà vá chân nâu ở bán đảo Sơn Trà.
Các hoạt động giáo dục thời điểm này trở nên rất thú vị khi cộng đồng đã quan tâm nhiều hơn đến đa dạng sinh học thông qua hình ảnh loài voọc chà vá chân nâu. GreenViet sẽ tiếp tục tiên phong thiết kế và triển khai nhiều chương trình học tập thú vị, tập trung ưu tiên cho người dân Đà Nẵng nhằm giúp cộng đồng hiểu rõ nguồn tài nguyên mình đang có và làm thế nào để bảo vệ giữ gìn tài nguyên này bền lâu.
Hoàng tử Willam và voọc chà vá tại Sơn Trà
Hoàng tử William, Công tước xứ Cambridge, trong chuyến thăm hai ngày tại nước ta vừa qua, sau khi gặp các lãnh đạo Việt Nam, đã dự khai mạc Hội nghị Quốc tế lần thứ ba về chống buôn bán trái phép động vật hoang dã, do Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tổ chức với sự hỗ trợ của Chính phủ Anh.
Thông cáo của Cung điện Hoàng gia Anh Kensington trước thềm chuyến công du đầu tiên tới Việt Nam của Công tước xứ Cambridge nhấn mạnh: “Hoàng tử William hiểu rằng người dân Việt Nam sẽ có cùng mối quan tâm với mình đó là chúng ta chỉ còn có khoảng 25 năm nữa để cứu một số động vật mang tính biểu tượng khỏi bị tuyệt chủng”.
Là một trong những thành viên trẻ được tiếp cận Hoàng tử William, Lê Trang cho biết: “Trang đã tặng một con voọc bông cho con của Hoàng tử và kể rằng ở Sơn Trà của thành phố Đà Nẵng đang có 300 bạn này sinh sống trong các gia đình hòa thuận và hạnh phúc, thành phố Đà Nẵng đang xúc tiến đưa bạn này thành hình ảnh nhận diện trong Tuần lễ cấp cao APEC 2017 và có thể thành biểu tượng của thành phố nhằm bảo vệ họ tốt hơn.
Bên cạnh đó, Trang cũng mời gia đình Hoàng tử Anh đến thăm Sơn Trà nhằm góp phần tác động hơn nữa cho các tổ chức và chính quyền thành phố quyết tâm bảo vệ voọc. Khi có thêm các vị khách quý đến Sơn Trà ngắm voọc nghĩa là vai trò của bạn voọc đối với thành phố rất quan trọng trong ngoại giao, hy vọng điều đó sẽ khiến thành phố có thêm niềm tin để đi đến sự lựa chọn chuẩn xác”.
Tuy nhiên, do chuyến đi của Hoàng tử là chuyến đi cấp Nhà nước, nên lịch trình phải có sự chuẩn bị của cả hai nước, Hoàng tử chưa thể đáp ứng ngay. Dù vậy, điều đáng mừng, sau hội nghị, GreenViet cũng mời được ông Jeremy, cố vấn cấp cao của Ngân hàng Thế giới - một trong những người sắp xếp chuyến đi này cho Hoàng tử William đến thăm Sơn Trà.
Ông Jeremy cùng phu nhân vô cùng thích Sơn Trà. Họ đã đứng ngay trên đỉnh Bàn Cờ để quan sát, và cùng GreenViet thảo luận đưa ra nhiều tư vấn. GreenViet sẽ tiếp tục làm việc với ông để đưa các ý tưởng thành hiện thực, giúp Sơn Trà phát triển một cách bền vững nhất.
Cả ông và vợ ông đều cho rằng, Sơn Trà đã quá đủ các cơ sở hạ tầng để phát triển du lịch sinh thái, không cần phải có thêm cáp treo hay các công trình nghỉ dưỡng nữa, vì nếu muốn nghỉ dưỡng đã có một dãy các khu nghỉ dưỡng dọc bờ biển, mà chỉ cần vài chục phút đã có thể lên đến Sơn Trà.
Trước thời điểm chúng tôi thực hiện bài viết này, đông đảo người dân Đà Nẵng lo lắng trước thông tin xây dựng tuyến cáp treo lên núi Sơn Trà, bởi rõ ràng dự án này sẽ ảnh hưởng đến môi trường sinh thái của cả khu bảo tồn thiên nhiên, đặc biệt là môi trường sống của loài voọc chà vá chân nâu.
Tuy nhiên, Chủ tịch UBND thành phố Đà Nẵng Huỳnh Đức Thơ cho biết: “Tôi khẳng định là lãnh đạo Đà Nẵng chưa bao giờ họp bàn về chủ trương xây tuyến cáp này. Và thành phố cũng chưa giao cho doanh nghiệp, nhà đầu tư nào nghiên cứu, xem xét cả”. Chủ tịch Huỳnh Đức Thơ cũng nêu rõ: “Quan điểm của thành phố là xem Sơn Trà như báu vật thiên nhiên ban tặng, lá phổi xanh nên cần phải bảo vệ. Mọi việc liên quan đến bán đảo Sơn Trà phải vì lợi ích chung của người dân thành phố nên cần phải hết sức cẩn trọng, cân nhắc”.
Như vậy, chúng ta có quyền tin tưởng, ngôi nhà ấm áp của voọc chà vá ở Sơn Trà sẽ được bảo tồn và loài thú quý hiếm này sẽ sống chan hòa cận kề bên mọi người dân, mãi mãi góp phần tạo nên vẻ đẹp độc đáo, hấp dẫn, thu hút của thành phố bên sông Hàn.
TRẦN TRUNG SÁNG
