Thực hiện Chỉ thị số 22-CT/TW của Bộ Chính trị về việc tổ chức lấy ý kiến nhân dân góp ý dự thảo sửa đổi Hiến pháp năm 1992, Thành ủy, HĐND, UBND thành phố Đà Nẵng triển khai các bước nhằm huy động trí tuệ, phát huy dân chủ của toàn Đảng, toàn dân góp ý vào dự thảo sửa đổi Hiến pháp. Trong đó, có những vấn đề trọng tâm cần tập trung góp ý theo đúng định hướng, đạt chất lượng và yêu cầu đề ra. Nhân dịp này, Báo Đà Nẵng có cuộc trao đổi với đồng chí Huỳnh Nghĩa (ảnh), Ủy viên Ban Thường vụ Thành ủy, Phó Chủ tịch HĐND thành phố, Phó trưởng Đoàn đại biểu Quốc hội đơn vị thành phố Đà Nẵng xung quanh những nội dung này.
 |
* Thưa đồng chí, là người trực tiếp tham gia việc sửa đổi Hiến pháp hai lần (1980 và 1992) với tư cách là đại biểu Quốc hội, đồng chí nhìn nhận như thế nào về ý nghĩa, mục đích và những yêu cầu cơ bản đối với việc lấy ý kiến nhân dân về Dự thảo sửa đổi Hiến pháp 1992 (sau đây gọi tắt là Dự thảo) lần này?
- Trước tiên, cần khẳng định rằng, cũng như các lần trước, sửa đổi Hiến pháp là sự kiện chính trị và pháp lý trọng đại của đất nước. Trong xu thế phát triển mới của đất nước, trước những đòi hỏi của thực tiễn và nhất là thể chế hóa kịp thời quan điểm, chủ trương lớn Đại hội XI của Đảng đề ra..., việc sửa đổi Hiến pháp 1992 là vấn đề cấp thiết. Sửa đổi Hiến pháp năm 1992 là tiếp tục khẳng định và làm rõ hơn những nội dung cơ bản có tính bản chất của chế độ ta về phát huy dân chủ XHCN, bảo đảm sự lãnh đạo của Đảng, phát triển nền kinh tế thị trường định hướng XHCN, xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân. Đồng thời, qua đó tiếp tục hoàn thiện kỹ thuật lập hiến, bảo đảm để Hiến pháp thực sự là đạo luật cơ bản, có tính ổn định, lâu dài.
Trên tinh thần đó, Chỉ thị số 22-CT/TW cũng nêu rõ, việc lấy ý kiến rộng rãi trong nhân dân góp ý cho Dự thảo chính là nhằm phát huy quyền làm chủ, trí tuệ, tâm huyết của các tầng lớp nhân dân. Việc tham gia góp ý rộng rãi của các tầng lớp nhân dân nhằm khẳng định tinh thần dân chủ ngày càng được mở rộng trong toàn xã hội đối với những vấn đề trọng đại của Đảng, của đất nước và của dân tộc; để Hiến pháp sửa đổi sau khi ban hành sẽ là sản phẩm kết tinh từ trí tuệ và tâm huyết của toàn dân tộc. Đồng thời, qua đó nâng cao nhận thức và trách nhiệm của mỗi cá nhân, cơ quan, tổ chức đối với thi hành Hiến pháp, pháp luật của nhân dân.
* Trong Dự thảo lần này, có 99 điều được sửa đổi và 11 điều bổ sung trong tổng số 124 điều; với 9 nhóm vấn đề cần nhân dân tập trung đóng góp ý kiến. Trong đó, có nội dung tiếp tục khẳng định vai trò lãnh đạo của Đảng, bản chất của Nhà nước ta… Đồng chí có thể cho biết rõ hơn về những vấn đề này?
- Dự thảo lần này tiếp tục khẳng định bản chất Nhà nước ta là Nhà nước pháp quyền XHCN của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân. Tất cả quyền lực Nhà nước thuộc về nhân dân mà nền tảng là liên minh giữa giai cấp công nhân với giai cấp nông dân và đội ngũ trí thức. Điểm rất mới của Dự thảo là bổ sung và phát triển nguyên tắc “Quyền lực Nhà nước là thống nhất, có sự phân công, phối hợp, kiểm soát giữa các cơ quan Nhà nước trong việc thực hiện các quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp”. Kiểm soát quyền lực là nguyên tắc của Nhà nước pháp quyền để các cơ quan lập pháp, hành pháp, tư pháp thực thi có hiệu lực, hiệu quả chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của mình, tránh việc lợi dụng, lạm dụng quyền lực. Bên cạnh đó, Dự thảo cũng quy định cụ thể hơn các phương thức để nhân dân thực hiện quyền lực Nhà nước bằng hình thức dân chủ trực tiếp, dân chủ đại diện thông qua Quốc hội, HĐND và thông qua các cơ quan khác của Nhà nước, mở rộng hơn so với Hiến pháp 1992.
Điều 4 dự thảo Hiến pháp tiếp tục khẳng định và làm rõ hơn, đầy đủ hơn bản chất, vai trò lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam là đội tiên phong của giai cấp công nhân, đồng thời là đội tiên phong của nhân dân lao động và của dân tộc Việt Nam, lấy Chủ nghĩa Mác - Lênin, Tư tưởng Hồ Chí Minh làm nền tảng tư tưởng, là lực lượng lãnh đạo Nhà nước và xã hội; Đảng gắn bó mật thiết với nhân dân, phục vụ nhân dân, chịu sự giám sát của nhân dân, chịu trách nhiệm trước nhân dân về những quyết định của mình; các tổ chức của Đảng và đảng viên hoạt động trong khuôn khổ Hiến pháp và pháp luật.
* Một trong những nguyên tắc được bổ sung trong văn kiện Đại hội XI của Đảng, được thể chế hóa trong Dự thảo là tăng cường vai trò “kiểm soát” trong bộ máy Nhà nước. Vai trò của Quốc hội được thể chế hóa trong Dự thảo như thế nào để tăng cường “kiểm soát” quyền lực Nhà nước, thưa đồng chí?
- Về bộ máy Nhà nước, Dự thảo làm rõ hơn nguyên tắc phân công, phối hợp, kiểm soát giữa các cơ quan Nhà nước trong việc thực hiện các quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp; xác định rõ hơn chức năng của cơ quan thực hiện quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp và điều chỉnh lại một số nhiệm vụ, quyền hạn của các cơ quan này; bổ sung một số thiết chế hiến định độc lập là Hội đồng Hiến pháp, Hội đồng bầu cử quốc gia và Kiểm toán Nhà nước.
Trong đó, việc sửa đổi, bổ sung Điều 83 khẳng định Quốc hội là cơ quan đại biểu cao nhất của nhân dân, cơ quan quyền lực Nhà nước cao nhất của nước Cộng hòa XHCN Việt Nam. Quốc hội thực hiện quyền lập hiến, lập pháp, quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước và giám sát tối cao đối với hoạt động của Nhà nước. Trong Điều 74 có sửa đổi căn bản, vì Hiến pháp năm 1992 quy định Quốc hội là cơ quan duy nhất có quyền lập hiến và lập pháp; nhưng Điều 74 có sửa lại, vì theo tinh thần của Cương lĩnh, tinh thần của các văn kiện và từ thực tế cũng như chúng ta thấy rằng chức năng lập hiến, lập pháp có vai trò rất quan trọng của nhân dân và cả hệ thống chính trị. Chính vì vậy, dự thảo lần này cũng nêu một hướng là có thể sau này nếu được Quốc hội và cử tri đồng tình có thể trưng cầu ý dân về Hiến pháp.
* Thưa đồng chí, việc xác định như thế phải chăng là để giải quyết những vấn đề còn chồng chéo, trùng lắp trong chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của các cơ quan quyền lực Nhà nước, để việc kiểm soát quyền lực chặt chẽ hơn?
- Quy định càng rõ ràng thì sự phân công, phối hợp và nhất là kiểm soát sẽ dễ dàng thực hiện hơn. Ví dụ, trong Hiến pháp năm 1992, Quốc hội quyết định kế hoạch phát triển kinh tế-xã hội cho nên trong thực tế khi chúng ta triển khai nhiệm vụ này thì cũng có vấn đề chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của Chính phủ và Quốc hội có sự trùng lắp. Vì vậy, lần này Dự thảo quy định theo hướng Quốc hội chỉ khẳng định những mục tiêu, chỉ tiêu và biện pháp cơ bản về phát triển kinh tế - xã hội.
Trên tinh thần đó, Dự thảo quy định rõ hơn nhiệm vụ, quyền hạn của Chủ tịch nước trong việc thống lĩnh các lực lượng vũ trang, Chủ tịch Hội đồng Quốc phòng và an ninh. Về Chính phủ, Dự thảo sắp xếp, cơ cấu lại nhiệm vụ, quyền hạn của Chính phủ cho phù hợp với vị trí, chức năng của Chính phủ với tính chất là cơ quan chấp hành của Quốc hội, cơ quan hành chính Nhà nước cao nhất và cơ quan thực hiện quyền hành pháp.
Dự thảo cũng sắp xếp, cơ cấu lại nhiệm vụ, quyền hạn của Thủ tướng Chính phủ bảo đảm tương thích với nhiệm vụ, quyền hạn của Chính phủ; làm rõ hơn thẩm quyền của Thủ tướng trong việc định hướng, điều hành hoạt động của Chính phủ; lãnh đạo hệ thống hành chính Nhà nước từ Trung ương đến địa phương, bảo đảm tính thống nhất và thông suốt của nền hành chính quốc gia. Đây là điểm bổ sung mới phù hợp Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XI.
* Một trong những vấn đề người dân quan tâm, là chủ trương xây dựng cơ chế phán quyết những vi phạm Hiến pháp đã được đặt ra từ Đại hội IX, X và XI của Đảng nhưng chưa được thể chế hóa. Vấn đề này có được đưa ra trong Dự thảo lần này?
- Nhằm thể chế hóa những chủ trương của Đảng, Dự thảo lần này bổ sung 3 thiết chế hiến định độc lập gồm Hội đồng Hiến pháp, Hội đồng bầu cử quốc gia và Kiểm toán Nhà nước. Dự thảo bổ sung quy định về thiết chế Hội đồng Hiến pháp nhằm thực hiện chủ trương của Đại hội IX, X và XI về xây dựng cơ chế phán quyết những vi phạm Hiến pháp trong hoạt động lập pháp, hành pháp, tư pháp; khắc phục những hạn chế, khiếm khuyết của cơ chế bảo vệ Hiến pháp hiện hành, đồng thời bổ sung thêm hình thức và công cụ kiểm soát mới hữu hiệu hơn. Hội đồng Hiến pháp với vai trò là cơ quan do Quốc hội thành lập có nhiệm vụ giúp Quốc hội kiểm tra tính hợp hiến của các văn bản quy phạm pháp luật do các cơ quan Trung ương ban hành. Trường hợp phát hiện có vi phạm Hiến pháp thì kiến nghị Quốc hội xem xét lại luật hoặc yêu cầu cơ quan ban hành văn bản sửa đổi, bổ sung hoặc đề nghị cơ quan có thẩm quyền hủy bỏ văn bản. Qua thảo luận, cũng có ý kiến đề nghị cần tiếp tục khẳng định và hoàn thiện cơ chế bảo vệ Hiến pháp hiện hành của Hiến pháp năm 1992, có ý kiến đề nghị thành lập Tòa án Hiến pháp, có ý kiến lại đề nghị cân nhắc không thành lập cơ quan chuyên trách bảo vệ Hiến pháp. Đây là một chế định lần đầu tiên đưa vào trong dự thảo Hiến pháp. Tại Kỳ họp thứ tư (Quốc hội khóa XIII) vừa qua có nhiều ý kiến rất sôi nổi xung quanh chế định này. Có ý kiến đồng ý thực hiện chủ trương kiểm soát quyền lực và tăng thêm công cụ giám sát quyền lực. Đây là một thiết chế mới nên cũng chỉ quy định một số thẩm quyền của cơ quan này thôi chứ không quy định như Hiến pháp nhiều nước khác.
* Trong Dự thảo dành phần quan trọng và xuyên suốt Chương II quy định về quyền con người, quyền công dân. Đây có phải là mong muốn ngày càng làm rõ hơn giá trị, vai trò quan trọng của các quyền này trong Hiến pháp của nước ta?
- Do tính chất quan trọng của hai quyền cơ bản này, Dự thảo lần này chuyển các quy định liên quan đến quyền con người, quyền công dân tại các chương khác về Chương II, làm rõ nội dung quyền con người, quyền công dân, trách nhiệm của Nhà nước và xã hội trong việc tôn trọng, bảo đảm và bảo vệ quyền con người, quyền công dân. Quy định quyền công dân không tách rời nghĩa vụ công dân; đồng thời sắp xếp lại các điều theo các nhóm quyền để bảo đảm tính thống nhất giữa quyền con người và quyền công dân, bảo đảm tính khả thi hơn. Trong đó, nhóm 1 quy định các nguyên tắc chung liên quan giữa quyền con người và quyền công dân; nhóm 2: Các quyền về dân sự, chính trị; nhóm 3: Các quyền về kinh tế, văn hóa, xã hội; nhóm 4: Các nghĩa vụ cơ bản của công dân. Dự thảo cũng bổ sung một số quyền mới là kết quả của quá trình đổi mới 25 năm qua ở nước ta, phù hợp với các điều ước quốc tế về quyền con người mà Cộng hòa XHCN Việt Nam là thành viên. Đó là quyền sống, quyền bất khả xâm phạm về đời sống riêng tư, quyền kết hôn và ly hôn…
* Từ khi thực hiện đường lối đổi mới kinh tế, Đảng ta đã xác định phát triển nền kinh tế thị trường định hướng XHCN. Tuy nhiên, vấn đề thể chế hóa, xác định rõ mục tiêu, phương hướng cũng như tính chất, mô hình kinh tế, vai trò quản lý của Nhà nước chưa được cụ thể. Dự thảo lần này đề cập đến vấn đề này như thế nào, thưa đồng chí?
- Nhìn nhận rõ những bất cập giữa chủ trương của Đảng và thể chế hóa thành pháp luật về phát triển nền kinh tế thị trường định hướng XHCN, Dự thảo lần này làm rõ hơn tính chất, mô hình kinh tế, vai trò quản lý của Nhà nước trong nền kinh tế thị trường định hướng XHCN, chế độ sở hữu và quyền tự do kinh doanh, tài sản công thuộc sở hữu toàn dân, việc quản lý, sử dụng đất đai. Dự thảo cũng bổ sung một điều mới về quản lý, sử dụng ngân sách Nhà nước, dự trữ quốc gia và các nguồn tài chính công khác.
Trước yêu cầu của thực tiễn, qua thảo luận, có ý kiến đề nghị nêu cụ thể tên và vai trò của các thành phần kinh tế trong Hiến pháp để làm rõ hơn tính chất của nền kinh tế thị trường định hướng XHCN. Nhưng đa số ý kiến đề nghị quy định khái quát, cô đọng vì Hiến pháp là đạo luật cơ bản và trong quá trình phát triển xã hội có thể thay đổi nên chỉ cần ghi những quy định cơ bản. Chính vì vậy, Dự thảo quy định “Nền kinh tế Việt Nam là nền kinh tế thị trường định hướng XHCN với nhiều hình thức sở hữu, nhiều thành phần kinh tế. Các thành phần kinh tế đều là bộ phận cấu thành quan trọng của nền kinh tế quốc dân, cùng phát triển lâu dài, hợp tác, bình đẳng và cạnh tranh theo pháp luật”. Quy định này vừa bám sát nội dung của Cương lĩnh năm 1991, vừa thể hiện một cách khái quát, cô đọng về kinh tế thị trường định hướng XHCN, phù hợp với tính chất là đạo luật cơ bản của Hiến pháp. Còn tên gọi và vai trò của từng thành phần kinh tế sẽ được xác định trong luật và các chính sách cụ thể của Nhà nước.
* Xin cảm ơn đồng chí!
Nguyễn Thành (thực hiện)
