Hồ thủy điện đầy nước, sông trơ đáy: Vì lợi ích phát điện

Ngày 14-3, Công ty CP Cấp nước Đà Nẵng cho biết, lúc 1 giờ ngày 14-3, mực nước sông Yên tại trạm bơm phòng mặn An Trạch (xã Hòa Tiến, huyện Hòa Vang) hạ thấp xuống mức kỷ lục: dưới 1,4m, không đủ điều kiện về chiều cao cột nước để vận hành các máy bơm. Trong khi đó, theo chủ hồ thủy điện, nếu xả nước phát điện để chống hạn mà thị trường phát điện cạnh tranh không chấp thuận sẽ bị tính 0 đồng toàn bộ sản lượng điện.

Nhiều hồ thủy điện đầy nước nhưng không thể xả nước phát điện nhiều vì sản lượng phát điện ngoài thị trường cạnh tranh được tính 0 đồng.

Từ rạng sáng 12-3 đến hết 13-3, mực nước sông Yên tại cửa thu nước vào trạm bơm phòng mặn An Trạch (nơi cung cấp nước sinh hoạt cho 2 nhà máy nước lớn nhất Đà Nẵng khi sông Cầu Đỏ nhiễm mặn nặng) chỉ duy trì ở mức từ 1,7 - 1,4m, trong khi chiều cao cột nước thiết kế để vận hành các máy bơm là trên 2m và dưới 1,5m là không thể bơm được.

Tại đập dâng Bàu Nít (thị xã Điện Bàn, tỉnh Quảng Nam), một trong những nơi được chọn mực nước khống chế tối thiểu 2m (tính trong điều kiện các trạm bơm hoạt động đồng thời) để làm cơ sở quyết định lưu lượng xả nước thủy điện, mực nước tại đây vào chiều 13-3 hạ xuống mức 1,6m.

Tại trạm thủy văn Ái Nghĩa (huyện Đại Lộc, tỉnh Quảng Nam), mực nước sông Vu Gia cũng hạ xuống mức 2,13m vào tối cùng ngày, trong khi mực nước khống chế tối thiểu dao động từ 2,67 - 2,8m.

“Dù mực nước của sông Vu Gia tại trạm thủy văn Ái Nghĩa cao hơn 2,8m thì vẫn thiếu nước do thủy điện Đăk Mi 4 đã chuyển nước từ sông Đăk Mi sang sông Thu Bồn để phát điện và sự bồi lấp cát, đã làm sông cạn dần, trữ lượng nước sông đã giảm đi rất nhiều so với trước đây (so sánh cùng cao trình mực nước).

Vì thế, phải nâng cao trình mực nước khống chế tối thiểu của sông Vu Gia tại trạm thủy văn Ái Nghĩa lên”, chuyên gia thủy lợi Huỳnh Vạn Thắng, nguyên Phó Giám đốc Sở NN&PTNT thành phố cho biết.

Theo ghi nhận của phóng viên, trong thời gian qua, những ngày bình thường, các nhà máy thủy điện phối hợp xả nước phát điện về sông Vu Gia làm mực nước sông này tại trạm thủy văn Ái Nghĩa lúc 7 giờ sáng dao động từ 3-3,2m, nhưng lại căn cứ vào cao trình mực nước này điều chỉnh giảm lưu lượng xả nước phát điện, dẫn đến mực nước tụt xuống rất nhanh vào buổi tối, chỉ còn từ 2,3 - 2,6m và khiến sông Vu Gia luôn kiệt nước.

Mực nước các sông hạ thấp trong thời gian qua, thậm chí cạn trơ đáy, ngoài nguyên nhân bất cập từ việc chọn cao trình mực nước khống chế để vận hành thủy điện khá thấp, còn có nguyên nhân bất cập từ phát điện cạnh tranh.

“Hằng ngày, chúng tôi vẫn xả nước phát điện về sông Vu Gia đều đặn theo như chào giá trên thị trường phát điện cạnh tranh từ trước đó 1 ngày do Trung tâm Điều độ hệ thống điện quốc gia huy động. Riêng ngày thứ bảy và chủ nhật thì thường nghỉ vận hành do phụ tải quá thấp, giá bán điện cũng rất thấp. Ngày 13-3, thủy điện Sông Bung 4 xả nước qua phát điện khoảng 5 triệu m³ nước”, ông Nguyễn Sơn, Phó Giám đốc phụ trách Công ty Thủy điện Sông Bung cho biết.

“Khi chào giá trên thị trường phát điện cạnh tranh trước 1 ngày, chúng tôi căn cứ chỉ đạo của tỉnh Quảng Nam để tính toán sản lượng và thời gian phát điện. Nếu phát vào khung giờ thấp điểm, toàn bộ sản lượng điện được tính 0 đồng.

Vì thế, mỗi khi vận hành xả lũ qua phát điện liên tục hoặc xả nước phát điện để phục vụ sản xuất nông nghiệp, nếu không được chấp thuận phát điện cạnh tranh thì toàn bộ sản lượng điện được tính 0 đồng dù điện phát lên lưới được tiêu thụ.

Thực tế, thủy điện Sông Bung 4 thường bị nhắc nhở vì phát điện xả lũ và xả nước cho sản xuất nông nghiệp trong năm 2016 và tháng 1-2017. Nếu bị nhắc nhở nhiều lần liên tục sẽ bị phạt. Các đơn vị chức năng đang dự thảo việc phát điện nhiều ngoài thị trường phát điện cạnh tranh sẽ bị trừ - 1 đồng cho mỗi chữ điện phát lên lưới”, ông  Sơn cho biết thêm.

Theo Sở NN&PTNT tỉnh Quảng Nam, trong tháng 3-2017, hai nhà máy thủy điện A Vương và Sông Bung 4 xả nước phát điện về sông Vu Gia mỗi ngày tối thiểu 12 giờ với lưu lượng nước từ 43-66m³/s, riêng các mức xả nước về sông Đăk Mi của nhà máy thủy điện Đăk Mi 4 thực hiện theo quy trình vận hành liên hồ.

Bài và ảnh: HOÀNG HIỆP