Trong thời đại công nghệ 4.0, internet mang lại rất nhiều lợi ích, tiện dụng cho con người từ các hoạt động vui chơi, giải trí đến các giao dịch thương mại điện tử; giúp việc kết nối, chia sẻ thông tin trở nên nhanh chóng, dễ dàng.
Đối với Đà Nẵng, một đô thị đang phát triển mạnh mẽ, công nghệ thông tin là nhu cầu không thể thiếu của các cơ quan công quyền, các doanh nghiệp và người dân với hàng ngàn trang thông tin điện tử, hàng triệu tài khoản Facebook, Zalo, Instagram… hoạt động liên tục. Song, có một vấn đề cấp bách đang đặt ra là quá trình sử dụng thông tin cá nhân nếu không được bảo mật tốt hoặc thông tin cá nhân được chia sẻ rộng rãi trên mạng xã hội sẽ tạo điều kiện, cơ hội thuận lợi cho các loại tội phạm tìm kiếm, sử dụng để trục lợi và thực hiện các mục đích phi pháp.
Trung tâm Giám sát an toàn không gian mạng quốc gia thuộc Bộ Thông tin và Truyền thông cho hay, tình trạng rò rỉ thông tin cá nhân, hình ảnh trên không gian mạng: 80% nguyên nhân do người dùng bất cẩn và 20% nguyên nhân còn lại từ nhà cung cấp dịch vụ. Tình trạng này đang ngày càng phổ biến, là mối lo chung của nhiều cơ quan chức năng, doanh nghiệp và người dùng internet. Không chỉ riêng Việt Nam mà hàng tỷ người dùng trên khắp thế giới cũng đã bị rò rỉ thông tin cá nhân khi dùng các ứng dụng trên mạng xã hội và bị tin tặc tấn công. Các vụ tấn công hệ thống thông tin, cài mã độc, rao bán thông tin người dùng… ngày càng diễn biến phức tạp.
Thông tin cá nhân ở đây được hiểu đơn giản là họ tên, tuổi, hình ảnh, ngày tháng năm sinh, thói quen, nơi ở, số điện thoại, địa chỉ email, các mối quan hệ gia đình, bạn bè, đồng nghiệp, công việc, tài khoản ngân hàng..., là tất cả những thông tin gắn liền với một cá nhân nào đó.
Các đối tượng xấu đã sử dụng nhiều công cụ khác nhau nhằm thu thập, khai thác thông tin người dùng internet thông qua các tài khoản mạng xã hội và có thể từ tất cả các ứng dụng không chính thống, không có bảo mật thông tin…
Sau khi có được thông tin, các đối tượng xấu thường sử dụng vào các mục đích sau đây: Một là, bán cho các đơn vị chuyên giao dịch thương mại điện tử. Đây được xem là hình thức khá phổ biến mà các chủ chuyên trang giao dịch thương mại điện tử sử dụng. Vì họ rất cần đến khách hàng của mình, nên khi có trong tay danh sách, họ sẽ tiến hành các bước đi thích hợp nhằm tiếp cận như: quảng bá trang điện tử của mình, chuyển tải các sản phẩm và mời gọi mua sản phẩm… Hoạt động này không gây hại nghiêm trọng nhưng cũng mang đến cho người dùng những phiền toái không mong muốn.
Hai là, các nhóm tội phạm cả về trật tự lẫn an ninh quốc gia. Khi có được những thông tin cá nhân mang tính bí mật không muốn công khai, kẻ gian lợi dụng, chiếm đoạt sử dụng nhằm mục đích khống chế, thậm chí tống tiền người dùng. Lợi dụng những sơ hở về quan hệ để chiếm tài khoản, đăng quảng cáo, lừa đảo chiếm đoạt tài sản; gây phiền nhiễu, mất thời gian đối với người dùng như phải nhận các cuộc gọi, tin nhắn từ các dịch vụ, hình thức quảng cáo, mời chào cho vay tín dụng không thế chấp tài sản, vay trực tuyến.
Nhiều người sử dụng điện thoại thông minh có kết nối internet thi thoảng lại nhận được tin nhắn quảng cáo mua bán bất động sản; mời sử dụng dịch vụ chăm sóc sắc đẹp miễn phí, thẩm mỹ viện, quảng cáo về khóa học tiếng Anh khi có con đang trong độ tuổi đi học;... mà họ không hề cung cấp số điện thoại hay thông tin cá nhân cho những người thực hiện cuộc gọi điện thoại đó. Nghiêm trọng hơn, ảnh thật của người dùng được đối tượng sử dụng tạo nên những tài khoản giả mạo để đi lừa chính bạn bè, người thân của người dùng đó.
Có thể nói, việc lộ dữ liệu cá nhân là vấn đề lâu nay nhiều người chưa ý thức và chưa lường trước được hậu quả. Việc mua bán thông tin cá nhân trên không gian mạng hiện nay diễn ra rất phổ biến, công khai, trắng trợn. Thực tế là xuất hiện rất nhiều trang web, chợ rao bán dữ liệu cá nhân trên mạng xã hội. Không khó để tìm kiếm các tệp thông tin khách hàng, được phân loại đa dạng từ cơ bản đến các khách VIP, thuộc rất nhiều lĩnh vực ngành nghề, từ y tế, giáo dục, bảo hiểm, du lịch…
Để lộ thông tin cá nhân trên không gian mạng là một trong những điều kiện thuận lợi thúc đẩy hoạt động phạm tội và các hành vi vi phạm pháp luật khác. Trên thực tế, nhiều người sử dụng các trang mạng của nước ta chưa ý thức được tính nghiêm trọng của vấn đề, thậm chí nhiều người khi biết thông tin của mình bị lộ, lọt thì họ cũng cho điều đó là bình thường, nên ít khi tiến hành khiếu nại, tố giác.
Mặc khác là mỗi cá nhân để xác định được vì sao thông tin cá nhân của mình bị lộ là rất khó khăn. Bởi, đặc điểm của không gian mạng là xuyên biên giới, tính nặc danh rất cao, khó kiểm tra dấu vết của kẻ xấu nếu không có trong tay các công cụ hữu hiệu. Vì vậy, khi phát hiện thông tin của mình hoặc người khác lộ, lọt và đang bị sử dụng vào hoạt động phạm tội và vi phạm pháp luật, người dân cần kịp thời trình báo cơ quan chức năng để xác minh, ngăn chặn và xử lý theo quy định của pháp luật.
TUYẾT MINH
