Đề nghị thanh tra, kiểm tra, xử lý những hiện tượng "chạy chọt", "đi đêm" trong in ấn, phát hành sách giáo khoa

ĐNO - Sáng 1-6, thảo luận ở hội trường về đánh giá kết quả thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội và ngân sách Nhà nước năm 2022, tình hình thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội và ngân sách Nhà nước những tháng đầu năm 2023, đại biểu Nguyễn Thị Kim Thúy, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội của Quốc hội đề nghị Chính phủ chỉ đạo tổ chức thanh tra, kiểm tra, phát hiện, kiên quyết xử lý kịp thời các sai phạm liên quan đến việc in ấn, phát hành sách giáo khoa.

Đại biểu Nguyễn Thị Kim Thúy phát biểu tại hội trường. Ảnh: VŨ HƯNG

Đại biểu Nguyễn Thị Kim Thúy ghi nhận nỗ lực rất lớn của Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT) trong việc xây dựng Chương trình Giáo dục phổ thông năm 2018 và chỉ đạo biên soạn, xuất bản, phát hành sách giáo khoa (SGK) mới theo đúng tiến độ mà các nghị quyết của Quốc hội đã đề ra.

Đồng thời, chia sẻ với những vướng mắc về nhân sự và tài chính mà Bộ và ngành giáo dục nói chung, khó có thể giải quyết một mình. Tuy nhiên, theo đại biểu Thúy, nếu Bộ GD&ĐT kiểm tra, thanh tra sâu sát, phát hiện khó khăn, vướng mắc, sai phạm và kịp thời trao đổi với lãnh đạo địa phương, báo cáo Thủ tướng Chính phủ có biện pháp tháo gỡ, xử lý thì những khó khăn, vướng mắc, sai phạm ấy không phải không có cách giải quyết. 

Đại biểu Nguyễn Thị Kim Thúy nêu 3 vấn đề khó khăn, vướng mắc bắt nguồn từ chính điều hành của Bộ GD&ĐT. Thứ nhất, những sai phạm ở Nhà xuất bản (NXB) Giáo dục Việt Nam (doanh nghiệp trực thuộc Bộ) phải xử lý hình sự có phần trách nhiệm của cơ quan chủ quản, tức Bộ GD&ĐT bổ nhiệm nhân sự lãnh đạo không đúng và thiếu kiểm tra, thanh tra sâu sát.

Thứ hai, về sai sót trong một số cuốn SGK và khả năng thiếu SGK trong năm học sắp tới, chia sẻ với khó khăn của Bộ và ngành giáo dục nhưng đại biểuThúy cho rằng thái độ của Bộ và các NXB trong việc tiếp thu ý kiến phê bình mới là điều khiến cử tri lo lắng, dư luận không đồng tình. Hiện nay, hầu hết các ý kiến phê bình, góp ý không được các NXB và Bộ trả lời, một số trường hợp được trả lời thì không đúng thực tế. 

Đại biểu nêu ví dụ, trong văn bản trả lời chất vấn của mình, Bộ trưởng Bộ GD&ĐT khẳng định: “NXB Giáo dục Việt Nam đã thu hồi để sửa chữa 110.000 cuốn, đồng thời hủy và in lại 38.000 cuốn sách Khoa học tự nhiên lớp 6 của Bộ kết nối tri thức với cuộc sống”.

Tuy nhiên, theo phản ánh của giáo viên nhiều trường, sách chưa được thay bằng sách mới. Trong thư trả lời chất vấn mới đây của đại biểu, Bộ trưởng tái khẳng định ý kiến của đại diện NXB Giáo dục Việt Nam trong buổi làm việc với Phó Thủ tướng vào chiều 10-5-2023: “Tính đến ngày 30-4-2023, tỷ lệ in SGK của NXB Giáo dục Việt Nam theo Chương trình Giáo dục phổ thông năm 2018 cho các khối lớp 4, 8, 11 đạt 79%”.  

Trong khi đó, trên thực tế, ngày 5-5-2023, NXB này mới có công văn mời thầu in SGK lớp 4, 8 và 11 để nhập các kho sách ở Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh, Đà Nẵng và Cần Thơ; thời gian mở thầu là 9 giờ ngày 21-5-2023. Như vậy, có nghĩa là số lượng 79% SGK mà NXB báo cáo Phó Thủ tướng đã được in trước khi đấu thầu.

Thứ 3, tình trạng thiếu minh bạch, khách quan, thiếu tôn trọng ý kiến của giáo viên, nhà trường và phụ huynh học sinh trong việc chọn SGK mà báo chí thường phản ánh bắt nguồn từ Thông tư số 25/2020/TT-BGDĐT ngày 26-8-2020 của Bộ hướng dẫn lựa chọn SGK.

Thông tư tuy có đề ra quy trình chọn sách từ cấp cơ sở trở lên nhưng trao quyền bỏ phiếu quyết định chọn sách của mỗi môn học cho một hội đồng 15 người; không hề có quy định là khi một cuốn SGK được các cơ sở giáo dục lựa chọn với tỷ lệ như thế nào thì hội đồng có trách nhiệm chọn cuốn sách ấy.

“Tôi được nhiều giáo viên và cán bộ quản lý cơ sở giáo dục phản ánh, trong việc chọn SGK, ý kiến của giáo viên và nhà trường không được tôn trọng. Thậm chí, nhiều tổ chuyên môn, nhiều trường còn phải làm lại biên bản chọn sách cho phù hợp với ý kiến cấp trên. Tôi có địa chỉ cụ thể của những giáo viên và cán bộ quản lý này”, đại biểu Kim Thúy nói. 

Bên cạnh đó, theo đại biểu Kim Thúy, có những điều báo chí đã nêu như theo báo cáo tài chính của Công ty Phương Nam (một trong những công ty con của NXB Giáo dục Việt Nam) chỉ chưa đầy 2 năm, công ty này đã chi gần 100 tỷ đồng để “phát triển thị trường và tập huấn” và đại biểu băn khoăn là Bộ GD&ĐT đã thanh tra nội dung chi này chưa.

“Nếu chúng ta không kiên quyết phát hiện, xử lý những hiện tượng “chạy chọt”, “đi đêm” trong việc này thì rồi có ngày hối không kịp, giống như vụ Công ty CP Việt Á hoặc như các vụ án hình sự về đấu thầu trang thiết bị trong chính ngành giáo dục.

Nhưng điều đáng lo ngại nhất là việc lựa chọn sách thiếu minh bạch, khách quan chẳng những không khuyến khích được sự thi đua giữa các tổ chức, cá nhân biên soạn, xuất bản, phát hành SGK nhằm không ngừng nâng cao chất lượng SGK, có lợi cho người dạy và học mà còn có khả năng khuyến khích cạnh tranh không lành mạnh, dần dần làm sai lệch chủ trương xã hội hóa, thậm chí xóa bỏ việc xã hội hóa trong lĩnh vực này, trở lại tình trạng độc quyền như cũ”, đại biểuThúy bày tỏ.

Vì vậy, đại biểu đề nghị Chính phủ chỉ đạo tổ chức thanh tra, kiểm tra, phát hiện và xử lý kịp thời các sai phạm; Bộ GD&ĐT khẩn trương rà soát sửa đổi ngay quy định bất hợp lý của Thông tư số 25/2020/TT-BGDĐT;

Quốc hội và Chính phủ xem xét việc sửa đổi Luật Giáo dục để tiếp tục thực hiện chủ trương “đa dạng hóa tài liệu học tập” đã được nêu trong Nghị quyết số 29-NQ/TW của Trung ương và “xã hội hóa việc biên soạn SGK” đã được quy định trong Nghị quyết số 88/2014/QH13 của Quốc hội.

N.PHÚ - VŨ HƯNG