Kể chuyện về người Quảng mà không nhắc đến văn hóa ẩm thực của người dân xứ Quảng, đó là một thiếu sót lớn. Không biết từ bao giờ, hễ nhắc đến món ngon xứ Quảng là người ta nghĩ ngay đến bê thui cầu Mống, mì Quảng, cơm gà Tam Kỳ, cao lầu Hội An… Còn trong dân gian lại truyền tụng nhiều câu vè về những món ăn đặc sản: “Nem chả Hòa Vang - Bánh tổ Hội An - Khoai lang Trà Kiệu - Thơm rượu Tam Kỳ” hay như “Bánh tét, bánh tổ - bánh nổ, bánh in”…
 | |
Gọi là bê vì người ta thường thui những con bò chưa trưởng thành, chỉ vài ba chục ký, vì bò lớn thịt sẽ cứng và không ngọt. Khác với tái là món thịt xắt tươi ra trụng vào nước sôi hoặc giấm, còn bê thui được thui bằng "than hoa" đốt từ cây rừng tạp. Khi thui quay đều con bê quanh trục nằm ngay trên lò than. Thỉnh thoảng dùng que sắt có mũi nhọn châm đều lên da để thoát nước và da không bị rách. Thịt trắng, giòn và nóng hổi, tất cả vị ngọt và giá trị dinh dưỡng của bê vẫn được giữ nguyên trong miếng thịt.
Có thể là không ngoa một tí nào khi cho rằng, món ăn này là sự tổng hợp của rất nhiều thứ, có lẽ thiếu thứ này hay thứ kia sẽ mất đi vẻ độc đáo riêng biệt của nó.
Mâm bê thui bao giờ cũng có đĩa rau sống gồm chuối xanh, khế, dưa chuột; đĩa đựng ớt xanh xắt nhỏ, đĩa bánh tráng để cuốn, cạnh đó có một hộp nhỏ đựng ớt xanh nguyên quả và tỏi, đĩa bánh tráng, và mỗi người có một bát tương trước mặt… Khi ăn, người ta cho từng thứ vào một: rau, thịt bê, các miếng khế, chuối,... vào phần bánh tráng đã được thấm sơ qua nước. Một nguyên liệu để làm nên hương vị của món này là nước chấm. Đối với những vị khách từ phương xa, cảm nhận đầu tiên về nước tương là ở mùi tanh tanh của nó, nhưng lạ một điều là khi đã thưởng thức thì thấy rất dễ ăn, càng ăn càng thấy nó hấp dẫn, ăn một miếng lại muốn cắn thêm miếng nữa.
Ngay cả những loại rau đi kèm với món ăn cũng vô cùng đa dạng, phong phú. Rau thì có ngò gai, kinh giới, húng, rau diếp cá, xà lách, giá, rau thơm, có chuối chát, dưa chuột xắt miếng, và còn có thêm cả khế chua. Nếu bạn là một vị khách có thể ăn cay tốt, thì có lẽ hương vị món đặc sản này sẽ thêm phần độc đáo hơn rất nhiều.
Và kèm thêm cả một đĩa vài chiếc bánh tráng vừng, chắc là để ăn cho bùi cho thơm.
Cách ăn bê thui kiểu này cũng là nét ăn đầy lý thú trong ẩm thực của người Việt. Món ăn này đơn thuần, hay nói thẳng ra là thức ăn chưa chín hẳn, ăn hơi tái; vậy mà vẫn tạo nên sức hấp dẫn kỳ lạ, càng nhai thì thịt và gia vị càng tôn nhau lên, càng làm người ta muốn thưởng thức nhiều hơn.
Xin được mượn một bài thơ vui của một tác giả không tên để đúc kết về món bê thui cầu Mống này:
"Chấm mắm tương đó
Thui thủi như con trâu thui!
Chín mắt, chín mũi, chín đuôi, chín đầu
Thái thật mỏng, bóp thính nâu
Cự Đà, gừng ớt một chầu nhậu say
Ngò gai, kinh giới, húng cây
Ăn thêm bánh tráng "không say, không về".
Lê Nguyễn Cao Tài
