Bạo lực súng đạn ở Mỹ: Bi kịch chưa có hồi kết

Bạo lực súng đạn là một trong những vấn đề nghiêm trọng, kéo dài và khó giải quyết nhất ở Mỹ. Bộ Tư pháp nước này sẽ xem xét phản ứng của cảnh sát thành phố Uvalde (bang Texas), nơi xảy ra vụ xả súng làm 19 học sinh và 2 giáo viên chết hôm 25-5.

Tổng thống Joe Biden và đệ nhất phu nhân Jill Biden thăm nơi tưởng niệm các nạn nhân trong vụ xả súng ở thành phố Uvalde, bang Texas ngày 29-5. Ảnh: AP

Ngày 29-5 (giờ Mỹ), Tổng thống Mỹ Joe Biden và đệ nhất phu nhân Jill Biden đến khu vực tưởng niệm 19 học sinh và 2 giáo viên bị bắn chết tại Trường tiểu học Robb, bang Texas, nhằm xoa dịu phản ứng của các gia đình nạn nhân, đồng thời giảm những chỉ trích nhắm vào chính phủ của ông. Sau chuyến đi, ông Biden viết trên Twitter: “Chúng tôi cũng đau buồn như các vị. Chúng tôi cầu nguyện và sẽ sát cánh cùng những người ở đó. Và chúng tôi cam kết biến nỗi đau này thành hành động”.

Trong lúc dư luận bất bình về cách xử lý của cảnh sát trong vụ xả súng nói trên, Bộ Tư pháp Mỹ nói rằng sẽ rà soát lại phản ứng của lực lượng thực thi pháp luật trong vụ việc này.

Khó đáp ứng các điều kiện để sửa đổi luật và Hiến pháp

Ngay trong lòng nước Mỹ, có một thứ quyền “thiêng liêng”, “thần thánh”... được Hiến định trong Tu chính án số hai, đó là quyền tự do mang súng. Không ít lần các ứng cử viên tổng thống, các nghị sĩ và cả dư luận xã hội đặt ra vấn đề loại trừ hay quản lý chặt chẽ việc sử dụng vũ khí, nhưng đều bất lực.

Liên quan đặc quyền của mỗi bang đối với Nhà nước liên bang, sửa đổi luật pháp quốc gia và sửa đổi Hiến pháp không dễ dàng và phải đáp ứng 2 điều kiện: Quốc hội phải thông qua sửa đổi theo nguyên tắc 2/3 số nghị sĩ ủng hộ. Sau đó, bản sửa đổi phải được 3/4 số bang của nước Mỹ chấp thuận. Sự cân bằng quyền lực chính trị khiến cả hai điều kiện trên gần như không thể đáp ứng được. Việc kiểm soát súng đạn là một trong những chủ đề thu hút sự chú ý của cử tri trước mỗi kỳ bầu cử quan trọng, nhưng chưa bao giờ đi đến đích của một thỏa hiệp lưỡng đảng, khi không có những điều luật đủ mạnh để ngăn chặn vấn nạn này.

Người Mỹ hiện sử dụng khoảng 400 triệu khẩu súng. Nếu chia đều trên cả nước, một gia đình 5 người tại Mỹ sở hữu tới 6 khẩu súng. Chỉ tính riêng năm 2021, hơn 20 triệu khẩu súng các loại đã được bán ra tại Mỹ.

Cục Điều tra Liên bang Mỹ (FBI) cho biết, số vụ xả súng có chủ đích tại nước này trong năm 2021 tăng hơn 50% so với năm trước đó. Đáng chú ý, nước Mỹ đã chứng kiến số vụ xả súng hàng loạt tăng cao kỷ lục với 691 vụ trong năm 2021, trung bình một vụ có ít nhất 4 nạn nhân. Tổng số nạn nhân do bạo lực súng đạn ở Mỹ năm 2021 lên tới 44.750 người.

Theo trang lưu trữ trực tuyến chuyên theo dõi các vụ bạo lực súng đạn ở Mỹ có tên Gun Violence Archive, hơn 2/3 thành phố đông dân nhất tại Mỹ đã chứng kiến nhiều vụ giết người hơn trong năm 2021 so với năm 2020, đáng kể như thành phố Philadelphia, bang Pennsylvania, có số vụ giết người cao nhất kể từ năm 1960; thành phố Chicago, bang Illinois, ghi nhận năm 2021 là năm bạo lực nhất trong vòng 1/4 thế kỷ; thành phố Los Angeles, bang California, có tình trạng bạo lực nghiêm trọng nhất trong 15 năm qua.

Nhiều nguyên nhân làm gia tăng các vụ xả súng

Các chuyên gia chỉ ra rằng, bất ổn xã hội, đặc biệt trong lúc xảy ra đại dịch Covid-19, khiến hàng triệu người Mỹ lần đầu đã mua súng. PGS. Cassandra Crifasi tại Trường Y tế cộng đồng Johns Hopkins Bloomberg nhận định: Có sự phân biệt giữa vấn đề sức khỏe tâm thần và các vấn đề khác, khi càng ngày nhiều người thất vọng, tức giận và căm thù đã sử dụng súng để sát hại một nhóm cụ thể.

Trong khi đó, theo chuyên gia Jacquelyn Campbell, chuyên nghiên cứu về bạo lực gia đình và bạo lực đối với phụ nữ, sự gia tăng đáng báo động số lượng súng bán ra trong vài năm qua, một phần do đại dịch nhưng cũng một phần do nhà sản xuất súng và nhận thức về sự thiếu an toàn trong cộng đồng. Những người có vấn đề nghiêm trọng về sức khỏe tâm thần hoặc các vấn đề về kiểm soát cơn tức giận, hoặc thất vọng sâu sắc về cuộc sống của họ hoặc thế giới, có thể dẫn tới hành động xả súng để giải quyết hay giải thoát vấn đề.

Ngoài ra, nguyên nhân gia tăng các vụ xả súng còn liên quan đến những yếu tố như việc yêu cầu giấy phép mua súng và luật về quyền được mang theo vũ khí ở một số bang cho phép mọi người có quyền mang súng ngắn cất bên ngoài nhà mà không cần giấy phép hoặc có giấy phép do bang cấp.

Một nguyên nhân quan trọng không kém là vấn đề phòng ngừa tại nhà theo luật “Cờ đỏ” (còn được gọi là lệnh bảo vệ rủi ro cao, cho phép một thành viên gia đình hoặc nhân viên thực thi pháp luật phát hiện các dấu hiệu cảnh báo để xin lệnh tòa tạm thời tịch thu súng của một người) đã được ban hành ở 19 bang và thủ đô Washington D.C, chưa tạo ra sự khác biệt đáng kể.

Vì thế, vụ xả súng kinh hoàng xảy ra tại Trường tiểu học Robb tiếp tục gióng lên hồi chuông báo động về tình trạng bạo lực súng đạn đang ngày càng ăn sâu, bám rễ và gây ra tác động tiêu cực trong đời sống xã hội Mỹ.

Một câu hỏi lớn được đặt ra là tại sao sau bao nhiêu năm nước Mỹ vẫn bất lực trong việc quản lý và hạn chế sử dụng súng đạn? Không những vậy, Hiệp hội súng trường quốc gia, chuyên vận động hành lang ủng hộ vũ khí vẫn tổ chức đại hội thường niên vào 27-5, tức vài ngày sau vụ thảm sát ở Trường tiểu học Robb. Bi kịch súng đạn vẫn diễn ra bất cứ lúc nào trên một đất nước được cho là “giàu có và tự do” nhất thế giới.

TUYẾT MINH