Vấn đề bố trí Hệ thống phòng thủ tên lửa (NMD) của Mỹ ở khu vực Châu Âu là đề tài tranh cãi khá gay gắt giữa Mỹ và Nga trong mấy năm qua. Tổng thống Traian Basescu vừa cho biết Romania và Mỹ đã nhất trí triển khai các yếu tố của NMD tương lai ở căn cứ không quân Deveselu, miền Nam Romania. Trong bài phát biểu được truyền hình, TT Basescu nói: “Chúng tôi đã quyết định NMD sẽ được triển khai tại căn cứ không quân trước đây ở Deveselu”. Romania và Mỹ thương lượng trong hơn một năm qua về việc triển khai các NMD dự kiến sẽ đi vào hoạt động trong năm 2015. Ông Basescu nhấn mạnh lá chắn trên không nhằm chống lại Nga.
Tuy nhiên, Bộ Ngoại giao Nga tuyên bố Moscow muốn nhận được những bảo đảm từ Washington, theo đó NMD tương lai của Mỹ bố trí tại Romania sẽ không nhằm vào lực lượng hạt nhân chiến lược của Nga. Trong một thông cáo, Bộ trên khẳng định Nga sẽ giám sát chặt chẽ thỏa thuận triển khai NMD tại căn cứ không quân Deveselu giữa Mỹ và Romania. Thông cáo nêu rõ: “Nga đang dõi theo diễn biến tình tình chặt chẽ nhất, vì theo tính toán của chúng tôi, NMD này có thể gây nguy hiểm cho lực lượng răn đe hạt nhân chiến lược của Nga trong tương lai. Trong tình hình này, sự cần thiết có những bảo đảm pháp lý từ Washington, rằng NMD sẽ không nhằm vào lực lượng hạt nhân chiến lược của Moscow, thậm chí trở nên quan trọng hơn”. Cũng theo Bộ Ngoại giao Nga, “bước đi thực tế” nhằm thiết lập NMD tại châu Âu trong hệ thống NMD toàn cầu trên của Washington đã không quan tâm tới cuộc đối thoại Nga - Mỹ về các vấn đề phòng thủ tên lửa.
Không dừng lại ở đó, Chủ tịch Ủy ban quan hệ quốc tế Đuma Quốc gia (Hạ viện) Nga, ông Konstantin Kosachev, ngày 4-5 tuyên bố Nga sẽ đáp trả Mỹ về hành động bố trí một bộ phận của NMD trên lãnh thổ Romania. Ông Kosachev khẳng định các chuyên gia quân sự Mỹ, NATO và Romania cần phải nhận thức rõ rằng những hành động như bố trí NMD bao giờ cũng gặp phải các biện pháp trả đũa. Hành động đáp trả của Nga sẽ chỉ nhằm mục đích bảo đảm an ninh quốc gia của Liên bang Nga. Washington một mặt tuyên bố Mỹ không coi Nga là mối đe dọa, cam kết NMD của Mỹ không nhằm vào Nga và thậm chí không loại trừ sự hợp tác với Nga trong lĩnh vực phòng thủ chống tên lửa, nhưng trên thực tế Mỹ lại thực thi những biện pháp nhằm đối phó với vũ khí hạt nhân chiến lược của Nga. Việc Mỹ có kế hoạch bố trí NMD trên lãnh thổ Romania và một số nước Đông Âu khác đang gây ra sự lo ngại chính đáng, sự thất vọng và một loạt vấn đề cho Moscow. Nga hy vọng sẽ nhanh chóng nhận được từ Mỹ những bảo đảm về pháp lý và chính trị rằng NMD của Lầu Năm Góc tại Romania sẽ không nhằm chống lại Nga.
Trong khi đó, Chủ tịch Ủy ban Quốc phòng Đuma Quốc gia Nga, ông Victor Zavarzin nhấn mạnh thỏa thuận giữa Washington và Bucares về bố trí NMD trên lãnh thổ Romania có thể làm cho tình hình căng thẳng thêm, gây phương hại đến quan hệ giữa các nước châu Âu và phá vỡ tương quan lực lượng cũng như tương quan lợi ích đã hình thành. Nga trước sau như một chủ trương cùng Mỹ và NATO xây dựng “lá chắn tên lửa” chung trên cơ sở bình đẳng nhằm ứng phó với các nguy cơ và thách thức mới đang đặt ra cho toàn thế giới.
Sự phản ứng mạnh mẽ của Nga cho thấy vấn đề NMD tại khu vực châu Âu của Mỹ lại tiếp tục gây căng thẳng cho quan hệ hai nước sau những nỗ lực từ hai phía vừa mới được bình thường trở lại.
NGUYÊN CHÂU
