Quan hệ Mỹ - Trung luôn vấp phải những chướng ngại phức tạp cả về chính trị, kinh tế, quốc phòng-an ninh. Có khi quan hệ trở nên “băng giá” khi các bất đồng lên đến đỉnh điểm. Hiện nay, Bắc Kinh-Washington không chỉ tranh cãi về vấn đề tin tặc xuất phát từ Trung Quốc, an ninh Biển Đông và biển Hoa Đông do những động thái gây phức tạp từ Trung Quốc với các nước láng giềng, do thám trên không của Mỹ... mà việc chính quyền của Tổng thống Obama dự định bán vũ khí cho Đài Loan tiếp tục là điểm nóng.
Từ năm 1979, Washington đã công nhận “một Trung Quốc”, nhưng Quốc hội Mỹ cùng lúc đó đã thông qua Đạo luật quan hệ Đài Loan cho phép Mỹ cung cấp đủ vũ khí cho hòn đảo này để tự vệ. Luật này cũng nói rằng chính quyền Mỹ có thể đưa ra quyết định về việc bán vũ khí cho Đài Loan mà không cần tham vấn Trung Quốc. Năm ngoái, Mỹ đã cung cấp số vũ khí trị giá 6,4 tỷ USD cho Đài Loan, trong đó có các tên lửa Patriot và trực thăng Black Hawk, nhưng không có các máy bay chiến đấu hay tàu ngầm. Thương vụ này đã gây sóng gió trong quan hệ giữa Bắc Kinh và Washington. Bắc Kinh cắt mọi quan hệ quân sự với Mỹ và mối liên hệ này chỉ được nối lại một năm sau đó.
Trong khi đó, Đài Loan tiếp tục đề nghị Mỹ bán hàng chục máy bay chiến đấu F-16 hiện đại trị giá nhiều tỷ USD để tăng cường khả năng phòng thủ. Tin tức này làm cho Bắc Kinh lo ngại và yêu cầu Mỹ không được bán vũ khí cho Đài Loan. Giới chức Mỹ nói rằng họ phải quyết định trước ngày 1-10 về việc có bán các máy bay chiến đấu cho Đài Loan hay không, một đề nghị từ lâu của phía Đài Loan do những lo ngại về sự phát triển quân sự nhanh chóng của Trung Quốc.
Mỹ và Trung Quốc ngày 30-7 đã tổ chức cuộc đối thoại cấp cao tại Washington với chủ đề trọng tâm là những tranh cãi về ý định của Mỹ nhằm bán máy bay chiến đấu F-16 cho Đài Loan. Phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Mỹ Mark Toner không tiết lộ các thông tin chi tiết về cuộc gặp, nhưng cho biết “chúng tôi đã đối thoại với Trung Quốc về một loạt vấn đề, trong đó có quan hệ của Mỹ với Đài Loan”. Hạ viện Mỹ được xem là nơi ủng hộ Đài Loan. Ủy ban Đối ngoại Hạ viện tuần trước đã thống nhất bỏ phiếu thúc giục "ngay lập tức có các bước đi" về việc bán vũ khí cho Đài Loan .
Cũng có tin cho hay Mỹ sẽ giúp nâng cấp các máy bay chiến đấu F-16C/D thành máy bay chiến đấu F16A/B thay vì bán loại khí tài tối tân này cho Đài Loan, bởi họ muốn tránh sự phản ứng giận dữ từ Trung Quốc đại lục.
Dư luận quốc tế và khu vực đang theo dõi hành động của Mỹ về thương vụ bán máy bay chiến đấu hiện đại F16 cho Đài Loan trong những ngày tới như thế nào. Nếu vụ việc diễn ra đúng như mong muốn của Đài Loan thì quan hệ Mỹ - Trung ắt sẽ có những biến động mạnh như đã từng xảy ra trước đây.
NGUYÊN CHÂU
