Cuộc chiến ở Lybia đã khép lại với phần thắng thuộc về quân nổi dậy thuộc Hội đồng Dân tộc chuyển tiếp Libya (NTC) với sự ủng hộ cả về chính trị, kinh tế và quân sự của Mỹ và phương Tây. Nhưng xem ra, có khá nhiều vấn đề đang đặt ra cho các bên có liên quan, mà trọng tâm là bên nào “phạm tội ác chống lại loài người”?
Thoạt đầu, khi phong trào nổi dậy chống chính quyền của Tổng thống Gaddafi bùng phát, đã xảy ra các vụ tấn công của lực lượng an ninh và quân đội nhằm vào người biểu tình , NTC lên tiếng tố cáo, ngay lập tức được Mỹ và phương Tây phụ họa rằng Tripoli đã phạm tội ác chống lại loài người. Tòa án Hình sự Quốc tế (ICC) đã phát lệnh truy nã trên phạm vi toàn thế giới bắt nhà lãnh đạo Gaddafi , các con của ông ta cùng một số quan chức chính quyền về tội danh nói trên. Cùng với lý do đó, Hội đồng Bảo an LHQ đã bật đèn xanh cho Mỹ và NATO thực hiện vùng cấm bay, rồi tiếp tục hỗ trợ NTC mở các cuộc tấn công quân sự trên cả nước Libya, với lý do “bảo vệ dân thường” khỏi bị quân đội của nhà lãnh đạo Gaddafi tấn công?
Thế nhưng, hơn 6 tháng diễn ra cuộc chiến khốc liệt, hình thái xung đột vũ trang đã bị biến tướng và thường dân lại nằm trong tầm ngắm của tất cả các bên liên quan. Các vụ không kích đẫm máu của NATO ngày càng nhằm vào các mục tiêu dân sự như trường học, bệnh viện, khu dân cư... giết hại hàng ngàn thường dân vô tội. Đáng chú ý, quân nổi dậy NTC về cuối cuộc chiến càng trở thành tâm điểm cho sự quan tâm của các tổ chức nhân quyền và cộng đồng quốc tế khi họ thực hiện nhiều vụ tấn công trả thù tàn bạo nhằm vào thường dân và những người trung thành với nhà lãnh đạo Gaddafi. Điển hình là vụ giết hại nhà lãnh đạo Gaddafi khi quân nổi dậy NTC bắt sống ông ta và bắn chết ngay sau đó rồi kéo lê trên đường phố.
Thủ tướng Nga Vladimir Putin đã tuyên bố rằng ông cảm thấy phát sợ với những hình ảnh trên truyền hình về những phút cuối đời của Gaddafi và hình ảnh của ông ta sau khi chết. Bày tỏ quan điểm về vấn đề này, ông Putin đã nói: “Hầu như toàn bộ gia đình Gadadfi đều bị giết hết. Hình ảnh của ông ta bị bêu rếu trên các phương tiện truyền thông toàn cầu khiến người ta xem mà không thể không cảm thấy ghê rợn. Cụ già này đã phải nằm trên vũng máu trước và sau khi chết”. Ngay Bộ trưởng Quốc phòng Anh Philip Hammond, quốc gia góp phần đắc lực hỗ trợ NTC đã phải thốt lên sau khi nhìn thấy hình ảnh nhà lãnh đạo Gaddafi bị sát hại: Chính phủ còn non nớt của Libya sẽ phải hiểu rằng, danh tiếng của họ trong cộng đồng quốc tế đã ít nhiều bị vấy bẩn bởi những chuyện đã xảy ra với ông Gaddafi”.
Theo các nguồn tin nước ngoài, ngày 5-11, ICC đang mở cuộc điều tra về những cáo buộc liên quan tới những tội ác chiến tranh mà lực lượng của NATO đã thực hiện trong suốt chiến dịch không kích ở Libya. Công tố viên trưởng của Tòa án là Luis Moreno-Ocampo đã nói với LHQ rằng lực lượng của NATO cùng với quân nổi dậy NTC và lực lượng trung thành với nhà lãnh đạo đã bị lật đổ ở Libya Gaddafi sẽ đều bị điều tra trước những cáo buộc họ đã vi phạm luật chiến tranh trong cuộc chiến nhằm lật đổ Gaddafi vừa qua. Ông Moreno-Ocampo nhấn mạnh: “Có những cáo buộc về tội ác của lực lượng thuộc NATO, những cáo buộc liên quan tới tội ác đã được thực hiện bởi quân nổi dậy NTC và cả lực lượng trung thành với ông Gaddafi. Các công tố viên sẽ xem xét những cáo buộc này một cách khách quan và độc lập”. Trong một báo cáo dài 122 trang, được Tổ chức Ân xá quốc tế công bố cũng đã cáo buộc cả NTC và chính quyền của nhà lãnh đạo Gaddafi phạm tội ác chống lại nhân loại.
Trong những tuần cuối cùng của cuộc chiến, lực lượng trung thành với ông Gaddafi đã cáo buộc NATO không kích khiến ít nhất 85 người dân vô tội bị thiệt mạng ở gần thị trấn Ziltan. Ngoài ra người ta còn phát hiện thi thể của khoảng 267 người trung thành với Gaddafi trong một ngôi mộ tập thể ở Sirte - thành phố quê nhà của ông, đồng thời cũng là một trong những thành trì cuối cùng của lực lượng trung thành với nhà cựu lãnh đạo này. Hãng Fox News hôm 26-10 đã trích lại lời của nguồn tin từ Hội Chữ thập đỏ nói với một tờ báo ở Libya như sau: “Hầu hết các nạn nhân kể trên là những người ủng hộ Gaddafi và họ đã bị hành quyết”. Còn Khaled Hemidi, một tướng dưới thời Gaddafi đã đệ đơn kiện NATO lên một tòa án dân sự ở Brussels (Bỉ), trong đó cáo buộc NATO đã giết chết vợ và 3 người con của ông trong cuộc không kích vào hôm 20-6 ở gần thị trấn Surman...
Việc ICC mở cuộc điều tra nhằm vào cả NATO, NTC và lực lượng trung thành ông Gaddafi về cáo buộc “phạm tội ác chống lại nhân loại” để đưa ra tòa cho thấy một sự thật quá mỉa mai khi NATO nhân danh sứ mệnh bảo vệ dân thường lại giết hại dân thường vô tội không thương tiếc. Còn hành động trả thù của lực lượng nổi dậy NTC thì quả là điều không thể nào chấp nhận được, khi họ tố cáo chính quyền của nhà lãnh đạo Gaddafi vi phạm nhân quyền, phạm tội ác chống lại loài người thì họ lại có những hành động tàn sát man rợ như vậy.
Có thể nói đây là một điển hình về tiêu chuẩn kép mà Mỹ và phương Tây thường hay sử dụng để nói về dân chủ, nhân quyền đối với phần còn lại của thế giới!
NGUYÊN CHÂU
