Nguyên tắc “có qua có lại” là yêu cầu của phái đoàn Iran khi tham gia đàm phán với P5+1 (5 thành viên thường trực Hội đồng Bảo an LHQ bao gồm: Mỹ, Nga, Trung Quốc, Pháp, Anh và Đức) tại thủ đô Baghdad của Iraq. Tuy nhiên, nguyên tắc này đã không được đặt lên bàn nghị sự. Vì vậy, trong ngày thứ hai đàm phán (ngày 24-5) vẫn không có dấu hiệu nào cho thấy có thể phá vỡ bế tắc trong khủng hoảng ngoại giao giữa Tehran với phương Tây.
Ưu tiên hàng đầu của Iran là bảo đảm kết thúc các biện pháp trừng phạt của quốc tế để tránh nước này bị cô lập và thiệt hại kinh tế. Mỹ vẫn bày tỏ quan ngại về chương trình làm giàu uranium của Iran và muốn thể hiện sự minh bạch trong công việc này. Tại Baghdad, Iran được yêu cầu thực hiện chặng đầu tiên là ngừng chương trình làm giàu uranium 20%. Trong khi đó, nước xuất khẩu dầu mỏ lớn thứ 5 thế giới này vẫn khẳng định chương trình hạt nhân chỉ nhằm mục đích hòa bình và không tạo ra bất kỳ mối đe dọa nào. Đồng thời, Tehran còn mô tả yêu cầu trên là “quá mức” và “không cân bằng”.
Iran cáo buộc các cường quốc phương Tây đang tạo ra “bầu không khí khó khăn” cho nghị sự ở Baghdad. Thật ra, cái khó ở đây là không bên nào chịu nhượng bộ, và cũng không có nguyên tắc “có qua có lại” như yêu cầu của Iran. Một quan chức Mỹ cho rằng, đối thoại tại Baghdad đã bộc lộ hàng loạt bất đồng. Song, vị quan chức này vẫn khẳng định phương Tây sẽ phải tìm kiếm “các bước đi phù hợp tiếp theo”.
Chưa rõ “các bước đi phù hợp tiếp theo” sẽ là gì, nhưng điều nhận thấy rõ nhất là sự mất niềm tin giữa Iran và phương Tây trong nhiều thập niên vẫn chưa được xóa bỏ. Chính vì thiếu niềm tin nên mới không có chuyện “có qua có lại”. Cũng chính vì thiếu niềm tin nên mới không có chuyện các bên chịu nhượng bộ để tìm tiếng nói chung. Theo báo cáo cũ hồi tháng 2 vừa qua của Cơ quan Năng lượng Nguyên tử quốc tế (IAEA), Iran đã làm giàu uranium ở mức 20% kể từ cuối năm ngoái. Tuy báo cáo mới của IAEA được cho là sẽ không đề cập đến con số này gia tăng hay không nhưng nguồn tin cho rằng Iran có thể đang lắp đặt hàng trăm máy ly tâm phủ bóng xuống hội đàm Baghdad, đã khiến nghi ngại chồng chất nghi ngại.
VĨNH AN
