Nhiều năm sau khi kết thúc cuộc chiến tranh Việt Nam 1975, tiến trình bình thường hóa quan hệ Việt Nam - Mỹ tiến triển chậm chạp.
Mãi đến năm 1993, khi Tổng thống Mỹ Bill Clinton chính thức nhậm chức, mở ra cho quan hệ Việt Nam - Mỹ một trang sử mới. Cùng với những quyết định sáng suốt và mạnh bạo trong các vấn đề với Việt Nam, ông Bill Clinton đã thúc đẩy mối quan hệ Việt Nam - Mỹ phát triển nhanh chóng. Chỉ trong năm 1993, ngay khi lên nhậm chức, ông Bill Clinton đã tỏ rõ thiện chí trong việc hòa giải quan hệ Việt Nam - Mỹ bằng hàng loạt hành động thiết thực như: tuyên bố không phản đối các nước hỗ trợ Việt Nam trả những khoản nợ quá hạn của Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF), nới lỏng thêm lệnh cấm vận thương mại với Việt Nam...
Đặc biệt, cuộc gặp gỡ của Thủ tướng Việt Nam Phan Văn Khải với Bộ trưởng Ngoại giao Mỹ W.Christopher đã diễn ra vào tháng 10-1993. Trong cuộc gặp gỡ này, Mỹ tuyên bố giữa Washington và Việt Nam đã không còn tình trạng chiến tranh và Washington không còn coi Việt Nam là kẻ thù. Năm 1994, Mỹ ra tuyên bố chính thức bãi bỏ lệnh cấm vận thương mại đối với Việt Nam và đồng ý mở cơ quan liên lạc giữa hai nước.
Sau những bước chuyển biến như vậy, với thiện chí và nỗ lực của cả hai phía, tiến trình bình thường hóa quan hệ ngoại giao giữa hai nước đạt tốc độ nhanh chóng.
Cách đây 20 năm, ngày 11-7-1995, Tổng thống Bill Clinton và Thủ tướng Việt Nam Võ Văn Kiệt đã tuyên bố bình thường hóa quan hệ ngoại giao giữa hai nước, gác lại quá khứ và mở ra một chương mới trong lịch sử hai nước.
Sau đó 5 năm, chuyến thăm của Tổng thống Bill Clinton vào tháng 11-2000 đánh dấu bước phát triển vượt trội trong quan hệ hai nước. Ông Clinton phát biểu: “Chúng tôi vinh dự được cùng các ngài viết nên một chương mới trong quan hệ giữa hai nước Mỹ và Việt Nam, và chúng tôi biết ơn vì chương sử này đã có một khởi đầu tốt đẹp”.
Sau khi rời Nhà Trắng, ông Clinton tiếp tục trở lại Việt Nam trong các cương vị khác nhau, lần lượt vào năm 2006, 2010 và 2014 cũng với mục đích như ban đầu bày tỏ là thúc đẩy quan hệ Việt Nam - Mỹ lên tầm cao mới.
Trong phát biểu nhân 10 năm sau trở lại thăm Việt Nam (năm 2010), kỷ niệm 15 năm bình thường hóa quan hệ Việt Nam - Mỹ tại Trường Đại học Ngoại thương Hà Nội, ông Clinton nhắc lại kỷ niệm: “Sự kiện bình thường hóa quan hệ Mỹ - Việt Nam là một trong những giây phút lấy làm tự hào nhất trong nhiệm kỳ tổng thống của tôi. Bởi vì sự kiện này đánh dấu hai nước hàn gắn vết thương cũ, đồng thời cho cả thế giới thấy những cơ hội lớn và diện mạo của thế kỷ 21. Chiến thắng của tính nhân văn chung giữa chúng ta vượt lên những khác biệt thú vị giữa chúng ta, chiến thắng của hòa giải vượt lên trên sự buộc tội lẫn nhau, chiến thắng của ngày mai vượt lên ngày hôm qua. Đây chính là điều tôi mong muốn và tôi đang làm việc vì điều này. Thế kỷ 21 sẽ tốt đẹp hơn những gì chúng ta có thể nhìn thấy xung quanh mình”.
Đến hôm nay, nhân kỷ niệm 20 năm bình thường hóa quan hệ Việt Nam - Mỹ, ông Clinton lần thứ 5 trở lại Việt Nam. Rõ ràng, việc khai thông quan hệ chính trị - ngoại giao giữa hai nước giúp hợp tác song phương Việt Nam - Mỹ được mở rộng vững chắc, không chỉ trong lĩnh vực chính trị - ngoại giao, kinh tế - thương mại, mà cả trong lĩnh vực an ninh - quốc phòng, văn hóa, giáo dục, khoa học công nghệ… trong suốt 20 năm qua.
Điểm đáng chú ý là quan hệ kinh tế - thương mại giữa hai nước luôn tăng trưởng với tốc độ nhanh. Chỉ tính năm 2014, Việt Nam nổi lên thành đối tác thương mại lớn thứ 26 của Mỹ với tổng kim ngạch thương mại hai chiều đạt hơn 36 tỷ USD, gấp 70 lần kể từ khi hai nước chính thức bình thường hóa quan hệ năm 1995. Trong đó, Việt Nam xuất khẩu sang Mỹ đạt 28 tỷ USD. Dự kiến đến năm 2020, kim ngạch thương mại hai chiều sẽ đạt khoảng 57 tỷ USD. Trong khi đó, Mỹ cũng là nhà đầu tư lớn, đứng thứ 7 tại Việt Nam với tổng vốn đầu tư khoảng 10,7 tỷ USD trong 700 dự án. Trong tiến trình đàm phán TTP, hai bên cũng đã đạt được những tiến bộ bước đầu.
Thành tựu được coi là quan trọng nhất mà hai nước đạt được là sự kiện Chủ tịch nước Trương Tấn Sang và Tổng thống Mỹ Barack Obama chính thức ký kết khuôn khổ hợp tác Đối tác toàn diện vào tháng 7-2013. Một dấu son mới trong quan hệ giữa hai nước là chuyến thăm Mỹ của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng diễn ra vào tuần tới.
Có thể nói, quan hệ Việt Nam - Mỹ đã được khai thông và phát triển mạnh mẽ trên nhiều lĩnh vực đều mang đậm dấu ấn của ông Bill Clinton khi còn trên cương vị tổng thống và cả khi rời Nhà Trắng. Không những vậy, vợ ông - bà Hillary Clinton - cũng luôn dành cho Việt Nam những tình cảm chân thành, hữu nghị.
Đúng như ông Clinton từng bày tỏ khi trở lại thăm Việt Nam cách đây 2 năm: “Quốc gia này và người dân của đất nước này chiếm một chỗ rất đặc biệt trong tim tôi. Cũng như tôi đã làm tất cả những gì có thể khi là tổng thống để xây dựng mối quan hệ vững chắc hơn giữa chúng ta, tôi sẽ tiếp tục làm việc đó khi cá nhân tôi là một công dân”.
TUYẾT MINH
