Bất cập trong đào tạo tiến sĩ

Một số cơ sở đào tạo tiến sĩ chạy theo số lượng, chất lượng đào tạo tiến sĩ chưa cao… là thực trạng được nêu ra tại hội thảo “Nâng cao chất lượng đào tạo nghiên cứu sinh (NCS) - kinh nghiệm thực tế Việt Nam và Vương quốc Anh” do Đại học (ĐH) Đà Nẵng tổ chức ngày 21-10.

Nâng cao chất lượng đào tạo nghiên cứu sinh là mục tiêu của ngành giáo dục trong thời gian đến. (Ảnh mang tính minh họa)

Chất lượng đào tạo thấp

Theo thông tin từ Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT), hiện nay, toàn quốc đang triển khai đào tạo 971 ngành tiến sĩ tại 158 cơ sở đào tạo, trong đó có 114 trường ĐH, 42 viện nghiên cứu, 1 công ty CP thuộc Bộ Công thương và 1 trung tâm nghiên cứu thuộc Đại học Quốc gia Hà Nội với quy mô hơn 13.500 NCS.

Theo TS. Đào Hiền Chi, Thư ký Vụ trưởng Vụ Giáo dục ĐH thuộc Bộ GD&ĐT, một số cơ sở đào tạo hiện nay chạy theo số lượng, tỷ lệ NCS/người hướng dẫn còn cao, chưa kiểm soát được số lượng NCS thực tế mỗi người hướng dẫn là bao nhiêu. “Tại một số đơn vị, việc tổ chức đào tạo các học phần bổ sung và các học phần của chương trình tiến sĩ chủ yếu triển khai vào các ngày thứ bảy, chủ nhật hoặc các buổi tối trong tuần. Vì lơ là việc tổ chức định kỳ cho NCS báo cáo kết quả nghiên cứu theo tiến độ và quản lý NCS còn lỏng lẻo, nên ảnh hưởng không nhỏ đến chất lượng đào tạo”, TS Chi nói. TS Chi cũng cho rằng, hội đồng chuyên môn các cấp vẫn có hiện tượng nể nang, dễ dãi về học thuật. Ở một số trường hợp vẫn còn hiện tượng đạo văn nên dẫn đến chất lượng của người tốt nghiệp không tương xứng với học vị được cấp, gây nghi ngờ trong xã hội về công tác đào tạo tiến sĩ.

Cơ sở vật chất, phòng thí nghiệm lạc hậu, thư viện nghèo nàn, không đáp ứng được yêu cầu nghiên cứu và thực hiện luận án theo hình thức chính quy của NCS. Bên cạnh đó, nhận thức xã hội về việc học tiến sĩ vì nhu cầu ngoài hàn lâm cao; học vị tiến sĩ được coi là tiêu chuẩn để cất nhắc và bổ nhiệm các chức vụ quản lý của cán bộ, công chức ở nhiều cơ quan.

TS. Giang Thị Kim Liên, Phó ban Đào tạo, ĐH Đà Nẵng nêu một thực tế là hiện nay việc phản biện độc lập thường khiến NCS mất nhiều thời gian do theo quy định là luận án chuyển đến cho giáo sư đọc trong 45 ngày, nhưng nhiều giáo sư quá bận nên kéo dài thời gian gây mất thời gian cho các NCS.

Giảm cơ sở đào tạo

Theo TS. Đào Hiền Chi, muốn nâng cao chất lượng phải giảm những cơ sở chưa đáp ứng được yêu cầu. Cụ thể, trong năm 2011, Bộ GD&ĐT đã dừng tuyển sinh đối với 101 chuyên ngành của 35 cơ sở đào tạo tiến sĩ, đồng thời đưa ra cảnh báo đối với 38 chuyên ngành của 18 cơ sở đào tạo khác do thiếu giảng viên cơ hữu. Năm 2012, Bộ GD&ĐT chính thức thu hồi quyết định đào tạo tiến sĩ đối với 57 chuyên ngành thuộc 27 cơ sở đào tạo sau khi các cơ sở này không khắc phục được tình trạng thiếu giảng viên. Từ năm 2012 đến nay, Bộ cũng siết chặt hơn việc thẩm định hồ sơ, luận án thông qua việc sửa đổi, bổ sung Quy chế đào tạo đưa yêu cầu thẩm định luận án… Bà Chi cho rằng, cần hoàn thiện cơ chế để tạo điều kiện và khuyến khích các cơ sở đào tạo mời các nhà khoa học nước ngoài tham gia đào tạo tiến sĩ trong nước; đồng thời cần sửa đổi, bổ sung các điều kiện liên quan đến xác định chỉ tiêu đào tạo tiến sĩ (đào tạo tinh hoa, bảo đảm chất lượng, không chạy theo số lượng), mở ngành đào tạo tiến sĩ, tổ chức đào tạo và cấp bằng theo hướng áp dụng các chuẩn khu vực và quốc tế đối với các điều kiện bảo đảm chất lượng.

PGS.TS Đoàn Quang Vinh, Phó Giám đốc ĐH Đà Nẵng cũng cho biết, thời gian qua, đơn vị đã đẩy mạnh việc rà soát, quản lý trong đào tạo tiến sĩ. Ngoài việc công bố bắt buộc 3 công trình khoa học trên các tạp chí nghiên cứu chuyên ngành, các đơn vị đào tạo tiến sĩ phải có đủ phòng thí nghiệm, phòng nghiên cứu với trang thiết bị cần thiết để NCS có thể triển khai thực hiện đề tài luận án; có chỗ làm việc dành riêng cho người hướng dẫn và NCS.

Thư viện của trường phải có đủ nguồn thông tin tư liệu và phương tiện để NCS tìm hiểu, tra cứu khi thực hiện đề tài luận án, viết luận án như sách, giáo trình, tạp chí khoa học trong và ngoài nước. Thư viện điện tử có thể liên kết với các cơ sở đào tạo cùng lĩnh vực, chuyên ngành đào tạo trong và ngoài nước. Có trang thông tin điện tử của cơ sở đào tạo được cập nhật thường xuyên, công bố công khai cam kết chất lượng giáo dục và chất lượng giáo dục thực tế, công khai các điều kiện bảo đảm chất lượng của cơ sở giáo dục, công khai thu chi tài chính.

 “Các trường cần đẩy mạnh công tác tuyển sinh, phát triển ngành nghề đào tạo mới trình độ tiến sĩ, phát triển công tác liên kết đào tạo, đào tạo theo địa chỉ và kết hợp với các cơ sở sử dụng lao động, viện nghiên cứu trong xây dựng và phát triển chương trình đào tạo, nghiên cứu khoa học, bảo đảm cho công tác đào tạo tiến sĩ. Có như vậy mới có thể nâng cao chất lượng”, PGS.TS Đoàn Quang Vinh chia sẻ

Bài và ảnh: PHƯƠNG TRÀ